Hoe groot is de kans dat je besmet raakt na volledige vaccinatie?

Om die vraag te beantwoorden, beginnen we bij de vraag: wanneer ben je volledig beschermd? In principe ben je één week na een tweede vaccinatie met Pfizer of twee weken na een tweede vaccinatie met Moderna of AstraZeneca goed beschermd tegen het coronavirus.

9 procent volledig gevaccineerd

Daarnaast ben je volgens het RIVM twee weken na één vaccinatie met Janssen voldoende beschermd of twee weken na één vaccinatie met welk vaccin dan ook, als je voor die vaccinatie corona hebt gehad. De kans om dan nog ernstig ziek te worden, is heel klein. 

Maar corona krijgen, kan dus nog wel. Van ruim 100.000 mensen die afgelopen week in Nederland een coronatest deden en positief testten, was 14 procent gedeeltelijk en 9 procent volledig gevaccineerd, bleek gisteren uit nieuwe cijfers van het RIVM.

En de kans op zo'n besmetting is met de deltavariant groter geworden. Want door de deltavariant worden er dusdanig veel virusdeeltjes aangemaakt, dat je immuunsysteem niet snel genoeg op kan starten, vertelt viroloog van het UMCG Bert Niesters. 

Pfizer en AstraZeneca blijken ook iets minder effectief tegen de deltavariant. Uit de eerste onderzoeken van Public Health England blijkt dat Pfizer 88 procent effectief is tegen een besmetting met symptomen, tegenover 93 procent bij de alphavariant. AstraZeneca blijkt 60 procent effectief tegenover 66 procent bij alpha. Voor Janssen en Moderna wordt dat nog onderzocht.

Plat gezegd zou je kunnen stellen dat je bij vaccinatie met Pfizer 12 procent kans hebt dat je ondanks vaccinatie toch besmet raakt, zegt Niesters. Maar, zegt hij erbij: "Die 88 procent bescherming is een gemiddelde. Misschien heb jij 3 procent kans op besmetting, en je buurman 20 procent. En dan nog is de kans heel klein dat je ernstig ziek wordt."

Zo beschermt Pfizer voor 96 procent en AstraZeneca voor 92 procent tegen ziekenhuisopnames. En ook voor Janssen geldt: 1 prik beschermt voor meer dan 85 procent tegen ernstige ziekte en ziekenhuis opnames, zegt emeritus hoogleraar vaccinatie Ben van der Zeijst.

Bij Janssen is de kans op besmetting na vaccinatie dan wel weer wat groter, zegt hij. "Die beschermt voor 70 procent. 30 procent van de mensen kan dus nog wel ziek worden." Volgens Niesters zouden mensen na één prik met Janssen een tweede vaccinatie moeten krijgen. 

Hoe het kan dat je toch besmet raakt na vaccinatie? Na de eerste vaccinatie kun je besmet raken omdat je afweer tegen het virus nog niet helemaal is opgebouwd, schrijft het RIVM op zijn website. 

Mensen die minimaal twee weken na een tweede vaccinatie besmet raken, een zogenoemde doorbraakinfectie, hebben waarschijnlijk een lagere immuunrespons, zegt Van der Zeijst. "Dat kan genetisch bepaald zijn, zonder dat je dat ooit wist." 

Meer virusdeeltjes

Mensen kunnen daarnaast een ziekte hebben waardoor het immuunsysteem minder goed werkt of medicijnen gebruiken die het immuunsysteem aantasten, zegt Van der Zeijst. 

En in het geval van de deltavariant worden er dus zoveel virusdeeltjes aangemaakt, dat je immuunsysteem niet snel genoeg werkt, vertelt Niesters. "De deltavariant maakt tot duizend keer zoveel virusdeeltjes aan als de alphavariant. Als je duizend keer meer water hebt, heb je ook veel meer hulp nodig om te scheppen."

Daarnaast is de deltavariant volgens Brits laboratoriumonderzoek acht keer minder gevoelig voor antilichamen die een vaccin opwekt. "Je hebt een variant die veel besmettelijker is, de antistoffen werken minder goed en je hebt acht keer zoveel antistoffen nodig."

Dat gevaccineerden desondanks niet ernstig ziek worden, hebben ze te danken aan T-cellen. "Die jagen het immuunsysteem op en ruimen alsnog de geïnfesteerde cellen op."

'Het is niet zwart/wit'

Kortom: dat je besmet kunt raken na volledige vaccinatie, is duidelijk. Hoe groot die kans is, is niet precies te zeggen.  Wel is bekend dat je gemakkelijker besmet raakt met de deltavariant vergeleken met de alphavariant. Maar de kans dat je ernstig ziek wordt, is klein.

Niesters: "Uiteindelijk zijn de getallen over effectiviteit afkomstig van het gemiddelde van een populatie, terwijl er individuele verschillen kunnen zijn. Het is niet zwart/wit."

Kun je het virus overdragen na vaccinatie?

Je kunt het virus na vaccinatie nog overdragen, al is de kans wel kleiner, blijkt uit de eerste studies. Drie kleinschalige studie laten zien dat de overdracht al met 30 tot 50 procent vermindert na één vaccinatie met Pfizer of AstraZeneca.

Andere studies laten zien dat vaccinatie de hoeveelheid genetisch materiaal van het virus aanzienlijk kan verminderen en virusuitscheiding kan reduceren. "Het is aannemelijk dat dit bijdraagt aan een lager risico op transmissie, maar is het is niet duidelijk in welke mate", schrijft de Gezondheidsraad.

Wel verspreidt de deltavariant zich mogelijk sneller onder volledig gevaccineerden dan de alphavariant. Arts-microbioloog Heiman Wertheim noemde het gisteren 'een potentiële stille motor van uitbraken', omdat gevaccineerden onbewust het coronavirus oplopen en doorgeven.