Geschokte reacties op onderzoek RIVM: 'Kan Tata Steel wel blijven bestaan?'

Vanochtend bracht het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu zijn gezondheidsonderzoek naar buiten. De belangrijkste conclusie: de stofregens die neerdalen in de omgeving van het staalbedrijf kunnen een 'ongewenst effect' hebben op de gezondheid van kinderen. Vooral in Wijk aan Zee is de hoeveelheid schadelijke deeltjes groter.

De provincie Noord-Holland wil dat de landelijke politiek in actie komt. "De grenzen zijn bereikt en er zijn forse keuzes nodig. Wij spannen ons als provincie, gemeenten en omgevingsdiensten maximaal in, met alles wat ons ter beschikking staat. Maar er is meer nodig", stelt gedeputeerde Jeroen Olthof (PvdA, gezondheid).

Olthof zegt dat de huidige regels niet voldoen. Hij wil daarom dat het Rijk aanvullende maatregelen neemt. "Ook financieel."

De gedeputeerde vraagt zich ook af of de staalindustrie in de IJmond kan blijven bestaan. "Wat mij betreft alleen nog als de nadelige effecten op de gezondheid en de leefomgeving zo snel mogelijk en zoveel mogelijk verminderen."

Vergroenen of sluiten

Milieudefensie noemt de conclusies 'ronduit schokkend'. "Het is duidelijk dat wat Tata Steel doet funest is voor de gezondheid, het milieu en het klimaat. Voor Tata Steel is het nu radicaal vergroenen of sluiten. De overheid kan echt niet meer wegkijken."

De organisatie ziet niets in het plan van Tata om koolstofdioxide op te slaan in lege gasvelden onder de Noordzee. Dat plan moet in de ogen van Milieudefensie van tafel. "Daarmee wordt de uitstoot van schadelijke stoffen gewoon in stand gehouden", vindt de organisatie.

Het onderzoek in het kort:

Mensen die in de buurt van Tata Steel wonen, worden blootgesteld aan veel meer schadelijke stoffen dan mensen die ergens anders wonen. Het RIVM heeft eind vorig jaar op tientallen plekken in Wijk aan Zee, Beverwijk, Velsen, IJmuiden en Heemskerk neergedwarreld stof verzameld. Dat gebeurde zowel op straat als bij mensen in huis.

De monsters werden in een lab vergeleken met stof dat was verzameld in Amersfoort, De Rijp (bij Alkmaar) en De Zilk (bij Noordwijk). Die plaatsen liggen ver van Tata Steel.

Wat bleek: in stofmonsters in Wijk aan Zee zit ongeveer 900 keer zo veel vanadium, 160 keer zo veel mangaan en 150 keer zo veel ijzer als buiten de IJmond. Ook de concentratie lood was ongeveer 100 keer hoger dan in bijvoorbeeld Amersfoort. Lood is zeer schadelijk voor de gezondheid, vooral voor kinderen.

Het RIVM kan niet zeggen hoeveel mensen een ziekte als kanker zullen krijgen door de vervuiling. "Het is niet zo dat mensen meteen ziek worden als ze iets binnenkrijgen, maar elke blootstelling kan het risico een beetje verhogen. Dat risico is aan de kleine kant, maar het is er wel", zegt onderzoeksleider Janneke Elberse van het RIVM.

Demissionair staatssecretaris Steven van Weyenberg (Infrastructuur) vindt het 'zeer zorgelijk' dat omwonenden veel meer schadelijke stoffen binnenkrijgen dan mensen die ergens anders wonen. "Dit kan zo niet en moet echt anders", schrijft hij in een verklaring.

Scherper en strenger

Volgens Van Weyenberg blijkt de noodzaak om 'scherper aan de wind te varen' wat betreft de uitstoot. Hierover wordt volgens hem op korte termijn gesproken met het bedrijf en de provincie Noord-Holland. Ook wil hij dat de vergunningen voor staalproductie in Nederland 'scherper en strenger' worden.

Eerder dit jaar kondigde zijn voorganger staatssecretaris Stientje van Veldhoven al aan dat Tata in de toekomst niet alleen minder CO2 moet gaan uitstoten, maar dat ook gezondheid centraal moet staan in de plannen van het bedrijf.

De omwonenden van Tata Steel zijn niet te spreken over het onderzoek. Het RIVM heeft geen metingen verricht bij de schoorstenen van de staalfabriek, waar de schadelijke stoffen vandaan zouden komen. "Wij hebben niets aan dit onderzoek omdat niet aan de bron is gemeten", zegt Stichting Schapenduinen van ondernemer Jan de Jong.

De Jong woont in Bloemendaal, niet ver van Tata Steel. Hij is een van de belangrijkste lokale tegenstanders van de staalfabriek.

Een andere protestgroep in de regio, de Stichting Duinbehoud, zegt dat niet alleen de gezondheid van omwonenden lijdt onder de uitstoot. "Wat in deze onderzoeken vaak onderbelicht blijft is de schade van het zwarte stof aan de natuur. En die schade is waarschijnlijk net zo schokkend als de schade aan de gezondheid van mensen", verklaart directeur Marc Janssen.

Konijnen, veldmuizen, huismussen en andere dieren komen veel meer in aanraking met neergedwarreld stof dan buitenspelende kinderen, zegt hij. "Wij mensen horen ze niet klagen. En kuchen doen ze ook niet al te hard". Janssen wil dat Tata duurzamer gaat produceren.

Tata Steel: rapport bestuderen

Staalfabrikant Tata Steel zegt in een reactie te 'begrijpen dat er zorgen leven in de omgeving' van de fabriek. Tata zegt het rapport erover te bestuderen en reageert daarom nog niet inhoudelijk op de uitkomsten.

In een eerste reactie laat het staalbedrijf wel weten: "We streven ernaar om de impact van de processen op de omgeving te minimaliseren, dat is een continu proces." Daar steekt Tata naar eigen zeggen honderden miljoenen euro's in. "De maatregelen die de afgelopen jaren al zijn genomen hebben er inmiddels toe geleid dat de emissies van onder meer stof en geluid in de omgeving flink zijn afgenomen."