Omstreden DNA-studies van onderzoeker Erasmus MC afgekeurd
Twee omstreden DNA-studies waar een onderzoeker van het Erasmus Medisch Centrum aan meewerkte, zijn twee jaar na publicatie alsnog afgekeurd. Een van de onderzoeken stond al langere tijd ter discussie omdat DNA is gebruikt van onderdrukte Oeigoeren uit China. Er is niet voldoende aangetoond dat deze mensen hun DNA vrijwillig hebben afgestaan.
De onderzoeken zijn in april 2019 gepubliceerd en in de afgelopen weken teruggetrokken. Dit blijkt uit onderzoek van Follow the Money en RTL Nieuws.
Beide studies draaien om ‘high tech’ DNA-onderzoek waarbij uiterlijke kenmerken in kaart worden gebracht. Zo kan je zonder te weten van wie het DNA afkomstig is, toch zien of iemand bruin of blond haar heeft en hoe lang iemand is.
De Nederlandse politie gebruikt dit bijvoorbeeld om misdadigers op te sporen. China gaat veel verder en zet dit ook in om onschuldige mensen – onder wie minderheden- in de gaten te houden, zeggen mensenrechtenorganisaties.
Niet vrijwillig
Een van de onderzoeken raakte eerder in opspraak na berichtgeving van de New York Times, waarin staat dat de ruim 600 gebruikte bloedmonsters mogelijk onder dwang waren afgenomen bij Oeigoeren.
Ondanks nieuwe stukken hebben de onderzoekers niet voldoende kunnen bewijzen dat de betrokken Oeigoeren hun DNA vrijwillig hebben afgestaan, zo oordelen de hoofdredacties van twee vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften: Human Genetics en International Journal of Legal Medicine. Zij besloten daarom de publicaties in te trekken.
Bij beide wetenschappelijke studies waren ook onderzoekers betrokken die voor de Chinese politie werken
Waarom is DNA-gebruik van Oeigoeren omstreden?
De Oeigoerse moslimminderheid uit de regio Xinjiang wordt onderdrukt door China. Volgens mensenrechtenorganisatie Amnesty International zitten meer dan een miljoen Oeigoeren opgesloten in zogenoemde ‘heropvoedingskampen’. Daar worden ze gehersenspoeld en gemarteld. Ook de lokale bevolking in Xinjiang wordt in de gaten gehouden, stelt Amnesty. Onder meer met camera’s met gezichtsherkenning.
Human Right Watch (HRW) waarschuwde in 2017 al dat onder het mom van medisch onderzoek op grote schaal DNA wordt afgenomen van Oeigoeren. Volgens HRW lijkt dit vrijwillig, maar is het vaak verplicht. Het DNA gaat naar de Chinese politie en wordt opgeslagen in een grote databank.
China bestrijdt de aantijgingen en zegt dat ze terrorisme wil bestrijden.
Zeldzaam
Het komt 'maar zelden voor' dat een onderzoek op basis van ethische gronden wordt teruggetrokken, zegt Jeroen de Ridder, hoofddocent Filosofie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Onderzoeken worden vooraf grondig getoetst door medisch-ethische commissies. "Als dit niet goed geregeld is, mag het onderzoek in principe niet eens uitgevoerd worden, laat staan gepubliceerd."
Reactie Erasmus Medisch Centrum
Fan Liu, een uit China afkomstige onderzoeker die in Nederland voor het Erasmus MC werkt, is nauw betrokken bij een van de twee afgekeurde onderzoeken. Volgens een woordvoerder van het Erasmus staat zijn werk voor het Erasmus hier los van. "Het werk van Dr. Liu vond plaats buiten het Erasmus MC."
Een andere onderzoeker die wordt genoemd in de studies is Ziyi Xiong. Hij werkt ook voor het Erasmus MC, maar kwam daar volgens de instelling pas in dienst na publicatie van de artikelen.
Het Erasmus MC ziet vooralsnog geen probleem. Wel zeggen ze: "Als er feitelijk bewijs is van integriteitsproblemen waarbij onze medewerkers zijn betrokken - en dat is ons op dit moment niet bekend -, zullen we deze uiteraard met de betreffende medewerker bespreken. Indien nodig neemt het Erasmus MC passende maatregelen, ongeacht of de activiteiten werden uitgevoerd onder auspiciën van het Erasmus MC of niet."
De wetenschappers zelf zijn het niet eens met de terugtrekking van de stukken, laten ze in officiële reacties weten. Volgens hen is aan alle eisen voldaan.