Kliniek biedt jongeren laatste hoop: 'Ze lieten me niet los, welke fout ik ook maakte'

Noah (20) is geboren als meisje en gaat nu sinds zo'n zes jaar door het leven als man. "Ik was zo ongelukkig met mezelf, ik kon mezelf niet accepteren. Mijn hoofd praatte me dingen aan, dat ik het niet waard ben, dat ik nooit een echte man zal zijn." 

Om dat niet te hoeven horen, gebruikte hij meestal wiet, maar ook xtc, cocaïne, 3mmc, speed. De psychologen die hem probeerden te helpen, kwamen er niet doorheen. "Als ik ergens niet over wilde praten, dan gebeurde het niet."

Bikkelhard en vol liefde

Hoe anders waren zijn tien weken bij Yes We Can Clinics: "Ze hielden me een spiegel voor en zeiden dat ik mijn ouders behandelde als een stuk stront, omdat ik van ze stal en tegen ze loog. En tegelijkertijd lieten ze me niet los, bleven ze me steunen. Wat ik ook flikte of welke fout ik ook maakte."   

Mischja (22), die ernstige gedragsproblemen had, was zijn eerste weken alleen maar bezig met de vraag hoe hij er zo snel mogelijk wegkwam. Over het hek springen misschien? "Daarna kreeg ik zoveel liefde van iedereen. Ik zag de begeleiders als broer of zus. Niet als iemand die voor mij aan het werk was." 

Ze voelden allebei die bijzondere combinatie van liefde en bikkelhardheid waar de kliniek om geroemd wordt. Mischja: "Ook al scholden we de begeleiders in de serie misschien uit, we stonden allemaal te huilen na de tien weken, omdat we ze zo gingen missen."  

'De helft heeft al een suïcidepoging gedaan' 

Yes We Can Clinics behandelt zo'n 1000 jongeren per jaar, in de leeftijd van 13 tot 23. Jonge mensen met zware psychiatrische problemen, vaak een verslaving met bijkomende gedragsproblemen, vertelt oprichter Jan Willem Poot, die in zijn jeugd lange tijd verslaafd was. 

"Ze hebben meestal zo'n vijf jaar hulpverlening gehad en zijn het geloof in de zorg verloren. Hun problemen zijn zo heftig dat 50 procent al een of meer suïcidepogingen heeft gedaan. Een kwart heeft een verleden met seksueel misbruik of ander misbruik en een groot gedeelte (vooral meisjes) kampt met automutilatie in combinatie met een eetstoornis. Bijna allemaal hebben ze een manier gevonden om zich te verdoven: alcohol, drugs, gamen, of automutileren bijvoorbeeld."    

Zie hieronder fragmenten uit de serie De jeugdkliniek: als niets meer werkt, vanaf 24 september te zien op Videoland.

Mischja was verslaafd aan agressie en geweld, zou je kunnen zeggen. "Ik ben vroeger vaak gepest, ik ben misbruikt. Ik dacht: iedereen heeft me zoveel pijn gedaan, nu ga ik anderen pijn doen want ik wil niet meer dat het mij gebeurt."

Zijn eerste psycholoog kon hij makkelijk om de tuin leiden, zoals hij het zelf zegt. De EMDR-therapie die volgde, hielp niet.

"Ik was boos op iedereen, ook op de mensen die me wilden helpen. Ik ben nooit gearresteerd, maar er waren wel momenten dat het te ver is gegaan. Ik ging bijvoorbeeld naar discotheken om te vechten. 'Wat zit jij mij raar aan te kijken', zei ik dan. 'Kom even één tegen één'."

'Ze dachten dat ik in de gevangenis zat'

Mischja wilde graag meedoen aan de serie om te laten zien dat niet alleen depressieve of drugsverslaafde jongeren zich laten opnemen. "Ik heb fouten gemaakt in mijn leven, daarvoor kun je ook naar Yes We Can komen. Het is heel makkelijk iemand te slaan, daar wat tegen doen is veel moeilijker."

Hij hoopt dat de documentaire ervoor zorgt dat het niet meer 'raar' is om naar een kliniek te gaan. "Ik ben verslaafd, ik ga naar een kliniek, dat zeg je tegen niemand. Ik ook niet. Alleen mijn ouders en een paar vrienden en familieleden wisten het. Mensen dachten dat ik in de gevangenis had gezeten, dat ik was verhuisd. Ik schaamde me, terwijl ik ook maar gewoon iemand ben die probeert wat van z'n leven te maken."

Dat nieuwe leven begint pas ná de maanden in de kliniek, weten Noah en Mischja. Ze zijn er nu zo'n acht weken uit. 

Noah: "Je komt thuis en hebt alle slechte invloeden weer om je heen. Ga je voor je eigen geluk of weer het slechte pad op? Ik zit goed in mijn vel, maar het valt me zwaar. Gelukkig heb ik groepsgesprekken, de nazorg en mijn fellows (zijn groepsgenoten bij Yes We Can)."

Mischja is daar één van, Noah en hij hebben bijna dagelijks contact, om elkaar te steunen. Want na tien weken ben je niet in één keer een ander mens.

Zo heeft Noah een terugval gehad. Hij heeft geblowd. Het heeft hem weer met beide benen op de grond gezet. "Ik voelde me zo schuldig. Ik heb het eerlijk gezegd tegen mijn ouders en vriendin en heb een herstelplan gemaakt. Op tijd naar bed, op tijd opstaan, weer sporten, ik heb een baan vanaf oktober. Ik heb de motivatie nu en ik weet dat het me gaat lukken." 

'Onze missie is: groeien' 

Steeds meer kinderen en jongeren hebben psychische problemen. Het aantal jongeren dat jeugdzorg krijgt, nam in de jaren 2015 tot en met 2019 toe. De teller stond begin 2020 (net voor de corona-uitbraak) op 356.000 jongeren tot 23 jaar. 

Oprichter Jan Willem Poot van Yes We Can Clinics schrikt van die getallen. "Dit is veel te veel." Ook bij zijn kliniek wordt de wachtlijst steeds langer. Wie zich vandaag aanmeldt, kan over 3,5 maand op intake, en daarna binnen 5 tot 7 weken de kliniek in.

Poot: "Daar balen we enorm van. We krijgen nu zelfs drie of vier keer per jaar het bericht van ouders: 'hij of zij mag van de lijst want hij of zij is er niet meer'. Dat raakt me enorm. Onze missie is: groeien. De vraag is groot, de problemen zijn groot."

Yes We Can heeft in tien jaar tijd zo'n 6000 jongeren behandeld. Van de 10 zijn er 7 die het redden. Zij zijn na twee jaar uit de zorg en 'terug in de maatschappij'. De andere drie komen helaas toch in de gevangenis terecht, in een gesloten psychiatrische instelling of overlijden.