Ic-verpleegkundigen zien op tegen komende tijd: 'We zijn uitgehold'

'We zitten in de problemen'

Marijn Vriends (43), ic-verpleegkundige in het Amsterdam UMC, locatie VUMC: 

"Gisteren kwam ik thuis na een dienst en moest ik nog boodschappen doen. Ik zag dat echt als een opgave. Als mensen vragen hoe het gaat, zeg ik steevast: 'Druk'. Het is inmiddels een klassiek antwoord als je op de ic werkt.

We zijn opgeleid om één tot twee patiënten te doen per dienst. Normaal hadden we periodes met één patiënt, afgewisseld met periodes met twee patiënten. Nu heb ik voortdurend twee patiënten onder mijn hoede. Er zijn geen weken of maanden meer waarin het rustiger is, we kunnen niet uitpuffen. Is er één bed leeg, dan is dat bed dezelfde dienst alweer bezet."

'De rek is eruit'

"Mijn collega's en ik zijn uitgehold door de afgelopen anderhalf jaar. We houden elkaar goed in de gaten, verpleegkundigen zijn vaak goed in voor anderen zorgen, maar vergeten zichzelf nog weleens. Toch ligt ons ziekteverzuim rond de 10 procent. Vóór de pandemie was dat veel minder: 4 procent. 

Ons vak is prachtig, echt waar, ik hou nog steeds van mijn werk, maar we zitten echt in de problemen. Ik ben niet in paniek over wat er komen gaat: we zien wel als het zo ver is. Maar de rek is er wel uit. Ik weet in elk geval door de eerste golf dat ik niet alleen voor anderen moet zorgen, maar ook voor mezelf. Want als ic-verpleegkundige is de kans groot dat je op gegeven moment omvalt." 

'Iedereen is moe'

Marlène Bergmans, ic-verpleegkundige in het Zuyderland Ziekenhuis in Sittard:

"Toen de pandemie begon, dacht ik de hele tijd: dit is tijdelijk. Dit gaat over. Ik vind het niet erg om hard te werken, dus hup: schouders eronder met z'n allen. Maar nu zijn we anderhalf jaar verder en de rust waar we op hoopten, hebben we nog niet gekregen. In de drie weken vakantie die ik heb gehad, heb ik niet kunnen bijtanken.

En nu voel ik wéér: de druk op werk neemt toe. Mensen vallen uit, en de mensen die nog wel gezond zijn, krijgen het drukker omdat er meer coronapatiënten binnenkomen. Wat me ook opviel: het duurt ook langer voordat we ons rooster krijgen omdat het rooster maar met moeite kan worden ingevuld. Daardoor lopen sociale afspraken ook in de soep."

'Vermoeider dan normaal'

"Ik ben een energiek persoon, maar nu ben ik veel vermoeider. Niks voor mij, eigenlijk. De momenten dat ik kan ontspannen, dat ik er echt even uit kan, zijn schaarser geworden en dat maakt mijn werk waar ik zo veel van houd steeds pittiger. Ook omdat de gaten door ziekte binnen het eigen team opgevangen moeten worden. Dus je weet: als je je ziekmeldt, heeft de rest het drukker.

Als ik aan de komende periode denk, denk ik alleen maar: hoe veel drukker gaan we het krijgen? We kregen tijdens de eerste golven heel veel hulp van collega's van andere afdelingen. Dat was heel mooi, hartverwarmend ook, net zoals dat applaus waar heel Nederland aan meedeed. Maar als ic-verpleegkundige blijf jíj verantwoordelijk. Jíj moet het doen. De zorg voor coronapatiënten is intensief. Ik weet niet of we nog een piek aankunnen."

Waarom overbelaste ic's? 

Bijna 82 procent van de Nederlanders is gevaccineerd, en dan zijn er ook nog mensen met antistoffen omdat ze corona hebben doorstaan. Tóch dreigen de ic's overbelast te raken. Daar zijn meerdere oorzaken voor. "Als ruim 80 procent van de Nederlanders gevaccineerd is, betekent dat dat meer dan een miljoen níét gevaccineerd is", zegt Marcel Levi, internist en hoogleraar geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Dat getal moeten we volgens hem niet onderschatten: "Het is genoeg om lege ziekenhuisbedden op te vullen." 

De mensen die niet zijn gevaccineerd, lopen bovendien meer kans om besmet te worden. "Dat komt omdat er bijna geen coronamaatregelen meer zijn", legt Evert de Jonge uit, afdelingshoofd van de ic van het LUMC. Daarnaast zijn ziekenhuizen bezig met een flinke inhaalslag wat betreft de reguliere zorg, zegt een woordvoerder van het Landelijk Coördinatiecentrum Patiëntenspreiding.

Het heeft volgens critici ook te maken met hoe de zorg is ingericht. Duitsland bijvoorbeeld heeft normaal gesproken 34 ic-bedden per 100.000 inwoners. En wij? Zeven. "We zijn in Nederland gewend de ic zo efficiënt mogelijk te gebruiken, en daar waren we trots op", zegt afdelingshoofd De Jonge. "Er werd zoveel mogelijk zorg geleverd met zo min mogelijk bedden en personeel. Daardoor hebben we geen overcapaciteit." 

'Ik zie er tegenop'

Wiro Oudejans (56) is ic-verpleegkundige in het OLVG in Amsterdam.

"Een aantal keer heb ik vorig jaar, tijdens de coronapiek, gedacht: ik kan mijn werk niet meer zo goed doen zoals voorheen. Dan had ik het zó druk, dat ik geen tijd meer had voor de normale basiszorg, voor het noteren van de waardes van patiënten, bijvoorbeeld. Mijn lontje werd korter, ik reageerde wat geïrriteerder. Als een collega mij zou moeten beschrijven, zou die zeggen dat ik een rustig en attent ben. Maar tijdens de coronapiek was dat wel even anders. 

Dat is verre van ideaal. Dit werk vraagt om een helder hoofd en een fit lichaam. Het is veel tillen, veel lopen, veel staan, continu op de top van je kunnen functioneren. Je kan niet even verzwakken. Maar dat is wel wat er nu gebeurt bij verpleegkundigen. Veel collega's zijn lang ziek geweest, en sommigen hebben zelfs al weer een terugslag gehad nadat ze weer waren begonnen."

'Die ziekte is zo onvoorspelbaar'

"Het probleem is ook: coronapatiënten zijn anders dan de mensen die ik de afgelopen dertig jaar, zo lang werk ik hier al, op de ic heb zien. De ziekte blijft grillig, er is nog steeds amper een behandeling. Gisteren kwam er nog iemand binnen van wie ik dacht: die lijkt helemaal niet zo ziek. Vier uur later ging het ineens veel slechter. Die onvoorspelbaarheid kost me veel energie. Net als de lange tijd die het kost voordat mensen er weer bovenop zijn. 

Het heeft me geholpen het bespreekbaar te maken bij mijn leidinggevende, maar toch beseffen we ook allemaal: de drukte is niet te vermijden. We kunnen er niet voor wegduiken. Ik ga nog steeds met plezier naar mijn werk, maar weet ook dat we binnenkort vermoedelijk weer een stapje erbij moeten doen. En ik wil ook dat extra stapje zetten, ik weet zeker dat me dat lukt met het hele team. Daar ben ik trots op. Maar ik zeg je wel eerlijk: ik zie er wel tegenop."

'Het is nijpend'

De situatie op de ic's wordt nijpender, bevestigt Hanneke Buter, bestuurslid van Nederlandse Vereniging voor Intensive Care (NVIC) gisteren aan RTL Nieuws. Vlak voor de pandemie had Nederland 1050 ic-bedden voorhanden. Dat zijn er nu nog maar 925, laat Buter van de NVIC weten. "De belangrijkste oorzaak daarvan is de uitval van verpleegkundigen. De meeste ic's in Nederland hebben de afgelopen maanden bedden moeten sluiten, omdat er een heel groot tekort is."

Ze vervolgt: "Als we met verpleegkundigen spreken, zie ik vooral vermoeidheid. Heel veel vermoeidheid. Het vooruitzicht van weer zulke drukke weken of maanden bezorgt hen buikpijn."