Opvang Oekraïners in gastgezin pakt niet altijd goed uit: 'Je hebt nul privacy'

In hun rijtjeshuis in Emmeloord vangen Joshua Smits en zijn vrouw vier volwassenen en twee kinderen uit Oekraïne op. Hoe dat gaat? "Er zijn momenten dat het goed gaat en ik erg positief ben. Bijvoorbeeld als we gezellig met elkaar praten rondom de tafel", begint Joshua.

Rekening houden met elkaar

Maar er klinkt ook zeker een grote 'maar'. "Het is ook een flinke inbreuk op je privacy. Onze dochter vindt de nieuwe situatie moeilijk en moet wennen om haar speelgoed te delen met de Oekraïense kindjes. En mijn vrouw en ik hebben ook veel minder tijd voor elkaar."

De Oekraïners hebben in Emmeloord hun eigen slaapkamers, maar de badkamer en toiletten worden door de twee gezinnen gedeeld. "Je moet steeds rekening houden met elkaar."

Bij Bape Nentjes uit Tollebeek, die samen met haar moeder een Oekraïens gezin met drie kinderen opvangt, is het ook niet alleen rozengeur en maneschijn. "Het zijn absoluut vriendelijke mensen, maar hun komst is ook een inbreuk op je privacy", vindt ze. "Ik ben van nature nogal streng en hou van regels. Maar hun kinderen mogen gewoon alles, die krijgen niet echt een opvoeding zoals wij die kennen. Ik probeer me daar maar niet te veel aan te ergeren."

Veel op hun kamers

De Oekraïners hebben ook nog eens 14 poedels meegenomen. De gezinnen kennen elkaar al jaren vanwege een gezamenlijk fokprogramma. "Van die poedels heb ik minder last dan van die kinderen", zegt Bape.

De gezinnen leven onder één dak, maar hebben wel hun eigen slaapkamers. "Ze zitten veel op hun kamers met de honden. Dat is op zich prima. In het begin gingen ze 's avonds heel laat eten. Daar had ik wel moeite mee. We hebben nu afgesproken om met elkaar om zes uur uur te eten." In deze video zie je hoe het er thuis bij Bape aan toe gaat:

Duizenden Nederlanders hebben zich aangemeld om Oekraïense vluchtelingen op te vangen. Hoeveel mensen dat al daadwerkelijk doen, is niet bekend omdat er geen landelijk registratiesysteem is. Ze stellen hun huis open omdat ze iets terug willen doen. Maar die gastvrijheid kan ook een keerzijde hebben.

Het Rode Kruis, Takecare-bnb en diverse gemeenten horen steeds vaker verhalen waarbij het niet goed gaat tussen het gastgezin en de vluchtelingen, blijkt uit een rondgang van RTL Nieuws. Soms is er sprake van spijt en moeten de vluchtelingen hun gastgezin weer verlaten. 

Groeiende irritaties

Bij de crisisopvang in een sporthal in Heerenveen hebben zich al meerdere gastgezinnen gemeld die de opvang niet meer zien zitten, zegt Richtsje Stornebrink van de gemeente. "Heel vervelend, maar via de veiligheidsregio wordt dan weer een nieuwe opvangplek geregeld."

De kans dat het verkeerd gaat, is groter als er geen aparte woonruimte is voor de vluchtelingen. "Mensen gaan na een paar weken hun privacy missen en de kans op irritaties groeit. Het zit 'm in kleine dingen. Zoals bijvoorbeeld het delen van de afstandsbediening of het wel of niet samen eten. Gastgezinnen onderschatten ook de verantwoordelijkheid die ze krijgen. Er moeten veel dingen worden geregeld, helemaal als kinderen naar school moeten."

Stornebrink denkt dat sommige mensen ook te makkelijk denken over het opvangen van vluchtelingen. "Het kan echt zwaar zijn, helemaal als de opvang weken of misschien wel maanden duurt." Ook de gemeenten Den Haag, Venlo en Nijmegen hebben telefoontjes gekregen van gastgezinnen die de opvang niet meer zien zitten, blijkt uit navraag.

Bij de gemeente Dijk en Waard komen berichten binnen van particulieren die spijt hebben. Burgemeester Peter Rehwinkel waarschuwt: "Het is heel mooi om vluchtelingen op te vangen, maar je moet wel weten waar je aan begint. Het is niet de bedoeling dat vluchtelingen worden weggestuurd richting de opvang."

'Denk goed na'

Bij het Rode Kruis kennen ze de verhalen van wanhopige gastgezinnen die aankloppen omdat ze de opvang niet meer zien zitten. Het Rode Kruis, het Leger des Heils en Vluchtelingenwerk Nederland stroomlijnen met Takecare-bnb de particuliere opvang  van vluchtelingen. "Ondanks alle goede intenties vragen wij mensen eerst om goed na te denken waar ze aan beginnen. Mensen romantiseren het soms te veel",  zegt Alberta Opoku van het Rode Kruis. "We nemen ook eerst intakegesprekken af voordat we gastgezinnen en Oekraïners aan elkaar gaan koppelen. Een derde valt daarbij af."

Takecare-bnb is nu drie weken bezig met screenen. "Allereerst hebben we een telefonisch gesprek met het gastgezin. Daarna volgt er ook nog een kennismaking", zegt Lilly Wiggers van de organisatie. "Pas als beide kanten het willen, wordt een contract ondertekend voor huisvesting. Hiermee vergroten we de kans op een duurzame match."

Vallen en opstaan

Het Leger des Heils bereidt de komende tijd lokale aanspreekpunten voor. Vrijwilligers gaan langs gastgezinnen om te helpen met prangende kwesties of helpen met het beantwoorden van vragen.

Ook al valt het soms tegen: het overgrote merendeel van de gastgezinnen piekert er niet over om te stoppen. Spijt? Dat hebben zowel Joshua en Bape niet. "Als we hier later op terugkijken, zien we dit als positieve ontwikkeling. Het gaat soms met vallen en opstaan, maar we doen het niet om de roem. We doen dit omdat deze mensen hulp hard nodig hebben", zegt Joshua.