Lange periode van extreem hoge temperaturen door hittekoepel
Het is in Zuid-Europa snikheet, met alle gevolgen van dien, zoals bosbranden en droogte. Deze warmte, die langere tijd aanhoudt, wordt veroorzaakt door een zogenoemde hittekoepel. "Een blokkerend hogedrukgebied dat leidt tot extreem hoge temperaturen", zegt Dim Coumou, hoogleraar klimaatextremen en maatschappelijke gevolgen.
De situatie liegt er niet om, met in sommige landen temperaturen boven de 40 graden. Spanje kampt bijvoorbeeld sinds zondag met een hittegolf met temperaturen tussen de 39 en 42 graden. Ook in Frankrijk, Italië en Portugal wordt gewaarschuwd voor de hitte.
In Portugal worden meer dan 3000 brandweerlieden en 60 vliegtuigen ingezet om de door de hitte veroorzaakte bosbranden te bestrijden. En in Frankrijk kan het vooral in het zuiden, rondom de plaatsen Toulouse en Bordeaux, buitengewoon warm worden met temperaturen rond de 39 graden.
Volgens het Europese centrum voor de middellange weersverwachting (ECMWF) is dit de derde hittegolf in twee maanden tijd in Europa, na twee eerdere hittegolven in juni.
Maar anders dan bij de andere hittegolven is nu een zogeheten hittekoepel zichtbaar op de weermodellen. Buienradar-meteoroloog Maurice Middendorp noemt het een 'hogedrukblokkade' die zich vormt boven Europa, met heel warme lucht erin.
Om een idee van de hittekoepel te krijgen, zie onderstaand plaatje in de tweet:
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Volgens klimaatwetenschapper Dim Coumou is een kenmerk van hogedrukgebieden dat ze heel stabiel kunnen zijn. Dat betekent dat de kans bestaat dat ze dagen tot soms weken op dezelfde plek blijven liggen, met een hogedrukblokkade als gevolg. "Dat noemen wij blocking, oftewel het blokkeren van een weersysteem."
Hitte blijft hangen
Normaal gesproken trekken hoge- of lagedrukgebieden binnen drie, vier of vijf dagen over Europa heen, maar nu niet. Nu blijft het hangen. "Het is daarom zeker mogelijk dat we voor langere tijd heet weer krijgen", zegt Coumou. "Maar voor hoelang precies kan ik niet zeggen. In modellen kun je maar een dag of tien vooruit kijken, niet veel verder."
Daarnaast speelt de droogte waar Zuid-Europa mee kampt, ook een rol in de aanhoudende hoge temperaturen. Een voorbeeld is Italië: de langste rivier daar, de Po, kampt door een gebrek aan regenval met het laagste waterpeil in zeventig jaar. "Bij een hogedrukgebied leidt droge grond tot hoge temperaturen", legt Coumou uit. "Als er nog vocht aanwezig zou zijn in het oppervlaktewater, heeft dat een verkoelend effect. Maar als de bodem helemaal droog is en er een hogedrukgebied ontstaat, is dat gevaarlijk."
Een zogeheten hittekoepel is trouwens geen uitzonderlijk fenomeen. Het is altijd wel ergens in Europa te zien, alleen de locatie kan op verschillende plekken liggen. Het is vooral belangrijk om te kijken hoelang dit hogedrukgebied boven West-Europa blijft, zegt Coumou. "Dat bepaalt hoe extreem de hittegolf zal zijn en hoelang die duurt."
Of we de hele zomer met hittegolven te maken krijgen in Europa, kan Coumou dus nog niet zeggen.
Weersystemen blijven op plek
Klimaatspecialist Bart Verheggen van RTL Nieuws ziet dat het aantal hittegolven, versterkt door klimaatverandering, enorm toeneemt. Uit een recente studie, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications, blijkt dat in Europa, vergeleken met andere regio's, de hittegolven drie tot vier keer zo snel zijn toegenomen.
"Dat is gelinkt aan veranderingen in de straalstroom, een harde luchtstroom hoger in de atmosfeer", zegt hij. "Normaal gesproken verandert die straalstroom en meandert die een beetje hoog in de atmosfeer, maar als die lang op een plek blijft, zorgt dat ervoor dat de hoge- of lagedrukgebieden lang op een plek blijven. Dat zorgt dan voor een blokkade of hittekoepel."
Dat de hittegolven steeds sterker worden, en de kans op een extra forse hittegolf toeneemt, is het (logische) gevolg van klimaatverandering, zegt Verheggen. "De extremen nemen alleen maar toe."
Warmer dan 40 graden
Zo werd drie jaar geleden voor het eerst de historische grens van 40 graden overschreden in Nederland. De gemiddelde temperatuur op aarde is sinds 1900 met 1,2 graad gestegen en de hoogste maximumtemperatuur in De Bilt met 4 graden. "De extreme hitte neemt dus sterker toe dan de gemiddelde temperatuur. Modellen onderschatten deze sterke toename", zegt Verheggen.
Ook benadrukt hij de consequenties van de hoge temperaturen. "Het heeft grote gevolgen voor onder meer kwetsbare groepen, infrastructuur en landbouw."