NASA-sonde ramt vannacht asteroïde 'om hem een duwtje te geven'

Het is een historisch moment. Voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid wordt vannacht actief de baan van een asteroïde veranderd. Dat gebeurt door de asteroïde een klein beetje opzij te duwen door er met een sonde tegenaan te botsen. 

Het gaat om een asteroïde met de naam Dimorphos. Die is 163 meter breed en draait om een grotere asteroïde, Didymos van 780 meter. Een minimaan dus.

Het is een oefening, voor als een keer echt zo'n stuk materie uit de ruimte op weg is om op de aarde te botsen. "We hebben technieken nodig om dat te voorkomen. Het is dus een repetitie, zo zou je dat kunnen zeggen", zegt de Duitse sterrenkundige Carsten Dominik tegen RTL Nieuws. 

Met behulp van Dominik, hoogleraar van de Universiteit van Amsterdam, beantwoorden we acht vragen.

1. Armageddon, Deep Impact, Don’t Look Up: er zijn veel films gemaakt over grote rotsachtige blokken die op de aarde afstormen. Realistisch?

Nou nee, niet als je het Diminik vraagt. "In films gebruiken ze altijd atoomwapens om dat ding uit elkaar te knallen. Dat is geen goed idee", zegt de wetenschapper. Van een grote asteroïde maak je dan tien kleinere. "Die kunnen alsnog veel ellende veroorzaken op aarde."

In die films maken ze het ook allemaal heel dramatisch, vindt de sterrenkundige. "De verandering van de baan gebeurt een half uur voordat-ie met de aarde gaat botsen of zoiets. Zo werkt het niet."

2. Hoe werkt het dan wel?

Dat gaan ze vannacht dus testen. Allereerst: het is belangrijk dat je er vroeg bij bent. "Het is moeilijk om de baan van een asteroïde flink te veranderen. Daarom kun je beter vroeg ingrijpen. Je wil eigenlijk 10, 20, of zelfs 50 jaar voor de botsing plaatsvindt al de baan veranderen. Een hele kleine verandering kan dan al voldoende zijn om een botsing met de aarde te voorkomen." 

Dat betekent vooral veel rekenwerk. Omdat daar onnauwkeurigheden bijkomen, heeft het niet veel zin om nog veel eerder in te grijpen.

3. Je moet er dus vroeg bij zijn. Hoeveel van dit soort gevaarlijk asteroïden zijn er eigenlijk?

Tussen Mars en Jupiter zweven miljoenen asteroïden die groter zijn dan een kilometer en in theorie flinke schade kunnen toebrengen, vertelt de sterrenkundige. "Maar dat is best wel ver weg, dus we zitten veilig."

Op aarde focussen we ons daarom op de near earth astroid, vertelt de sterrenkundige. "Die zijn dus dichterbij. Er zijn er 150 die groter dan een kilometer zijn. En dan zijn er nog 26.000 die groter zijn dan 140 meter. Dat zijn er dus best wel veel. Met telescopen zijn we bezig om die allemaal in kaart te brengen, we zitten nu op 90 procent. We maken daarvan een grote catalogus: welke zijn de grootste en welke de gevaarlijkste? En dan maak je een voorspelling: welke zouden ooit in botsing met de aarde kunnen komen?"

4. Komt een botsing met aarde weleens voor?

Ja, en daar gaan we steeds vaker eerder wat van horen, omdat we ze ruim van tevoren aan zien komen. "Er vallen voortdurend kleine asteroïdes op de aarde. Elke dag vallen er kleine stofkorreltjes naar beneden. Wat grotere zelden, maar het gebeurt wel. Hele grote dingen komen misschien eens in de honderd miljoen jaar voor. Maar áls het gebeurt, is het over met de aarde. Dan is het gedaan met de civilisatie."

5. Over wat voor 'hele grote dingen' hebben we het dan?

"Een kilometer of 10 in diameter. Dan krijg je een nucleaire winter. Er wordt dan zóveel materiaal van die botsing in de atmosfeer geslingerd, dat de zon wordt afgedekt en dat giftig materiaal op aarde neerkomt. Dat noem je een planet killer. Heel moeilijk om dat te overleven. Misschien onder de grond, maar dat is superlastig."

Minder ongunstig is het als de asteroïde in de oceaan belandt. "Dan krijg je tsunami's aan beide kanten van de oceaan die steden platmaken. Dan is niet de hele planeet kapot, maar de effecten zijn groot. Dan zouden miljoenen mensen in gevaar zijn."

6. Dat klinkt beangstigend, maar daar is dus wat tegen te doen?

"Ik denk dat we het lang genoeg van tevoren weten en dat we er iets aan kunnen doen, dankzij dit soort missies."

7. Vannacht is dus het bewijs dat dit kan?

"We zijn er sowieso van overtuigd dat het werkt", zegt de professor. De verandering is straks ook best makkelijk te zien. "Nu draait-ie rond de grotere asteroïde in bijna 12 uur, na die botsing zal dit 10 minuten korter zijn. Dat is makkelijk te meten. Hoe groot het verschil exact is, is afhankelijk van de samenstelling van dat maantje: is-ie zacht, hard, wordt er materiaal vanaf geslingerd? Dat kan een factor twee of drie verschil betekenen."

Een satelliet zal een foto maken van de plek van het ongeluk. Maar het bewijs zal ook vanaf de aarde te zien zijn, omdat als het goed is de baan is veranderd. In oktober 2024 moet een sonde van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA genaamd Hera gaan kijken wat er precies is gebeurd. 

8. Een geruststelling, dus geen Armageddon-achtige taferelen?

Nog niet helemaal. "Bij kometen is het een heel ander verhaal", zegt Dominik. "Die komen van verder weg. Buiten de baan van Neptunus of nog verder weg. En als zo'n komeet komt op ons af komt, weten we dat pas een paar maanden van tevoren. Dat is te laat. Volgens mij is er nog geen werkbare techniek om zo'n botsing te voorkomen. Daar moeten we nog over nadenken."

Update: botsing is geslaagd

NASA is er vannacht in geslaagd op de asteroïde te botsen. Dat was te zien in een livestream. Meer daarover lees je in dit artikel.