Scholen vrezen dure winter: kiezen tussen energierekening of onderwijsassistent
Wat als het echt koud wordt? De hoge energieprijzen in combinatie met een mogelijke opleving van corona bezorgt scholen kopzorgen. Zeker in oude gebouwen, waar Nederland er nog altijd veel van heeft, wordt het straks weer: ramen open, jas aan en veel stoken. "Als de overheid niets doet, gaat die hoge energierekening ten koste van de kwaliteit van het onderwijs."
De winter op het Mendelcollege in Haarlem? Dat wordt weer jassen aan in de klas en blauwbekken, vreest rector-bestuurder Jan-Mattijs Heinemeijer.
De energiekosten zijn hoog, maar nu nog te overzien, zegt hij. Dat komt doordat zijn school, net als 80 procent van alle middelbare scholen, collectief energie heeft ingekocht voor bijna heel 2023.
Spannende tijd
Toch noemt hij het een 'spannende tijd' die komen gaat. "Want we hebben nog altijd dat andere probleem: ventilatie." Zeker in het oudste deel van het schoolgebouw, uit 1953, is de enige manier om te luchten de ramen open zetten. Ja, ook als het echt koud wordt. En dat betekent extra stoken.
De VO-raad, de vereniging van scholen in het voortgezet onderwijs, noemt dat soort situaties 'zorgelijk'. Naar schatting van de raad heeft één op de vier scholen de ventilatie niet op orde, doordat ze in een verouderd gebouw zitten.
Een investering van enkele tonnen in een modern luchtverversingssysteem voor een gebouw dat is afgeschreven en waarvoor nieuwbouw nodig is, is simpelweg niet realistisch. Voor die scholen zit er maar één ding op: lokalen tussen de lessen door luchten en de ramen openen. Met het gevolg dat de energierekening hard oploopt.
En van welk geld betaal je die dan? Het voorgezet onderwijs krijgt jaarlijks compensatie voor de inflatie. Dat haalt iets van de pijn weg, maar is niet voldoende. "Als de overheid niets doet, gaat die hoge energierekening ten koste van de kwaliteit van het onderwijs", zegt een woordvoerder van de VO-raad.
Rekening acht keer zo hoog
Ook basisscholen hebben te maken met hoge rekeningen en ventilatieproblemen in de verouderde gebouwen. De PO-raad, de vereniging van basisschoolbesturen, maakt zich zorgen. Ruim 40 procent van de basisscholen zit in een verouderd pand uit de wederopbouwtijd.
"De verhalen die we horen zijn wisselend. Scholen die een energiecontract hadden bij het Russische Gazprom en die zoals gevraagd hebben opgezegd, zitten nu met een fors duurder nieuw contract. We horen dat sommige scholen wel acht keer meer moeten betalen", zegt een woordvoerder van de PO-raad.
De vraag is in hoeverre de hoge kosten op te brengen zijn of dat schoolbesturen bijvoorbeeld moeten snijden in personeel. De PO-raad is op dit moment bezig met een peiling naar de precieze omvang van de gestegen energiekosten.
Ook compensatie voor scholen?
Voor huishoudens wordt gewerkt aan een prijsplafond, komt er ook compensatie voor scholen die met torenhoge rekeningen kampen?
Het ministerie van Economische Zaken is nog bezig met de uitwerking van dat prijsplafond. Daarbij wordt - mede op aandringen van de Tweede Kamer - ook gekeken wat er kan worden gedaan voor scholen, theaters, sportclubs en andere publieke voorzieningen die gebukt gaan onder de stijgende energiekosten.
Omar Ramadan, bestuurder van de Sophia Scholen, met 28 basisscholen tussen Leiden en Haarlem, denkt dat hij nu twee keer zoveel aan energiekosten kwijt is dan voor de oorlog in Oekraïne.
Per school zo'n 50.000 in plaats van 25.000 euro per jaar. "Het valt bij ons mee, omdat we op een slim moment extra hebben ingekocht. Maar toch, voor dat geld had een school ook een jaar lang twee dagen per week een onderwijsassistent kunnen aannemen."
Warme-truiendag
Sommige van de Sophia Scholen hebben een gloednieuw gebouw, maar de meeste zijn wat verouderd. Daar zal de rekening wel gaan oplopen, verwacht Ramadan. "Het is niet anders, we zullen de ramen moeten openzetten om zonder hoofdpijn de dag door te komen en corona zo min mogelijk kans te geven.
De verwarming een graadje lager en wat vaker een warme-truiendag, dat kan natuurlijk wel. Maar wat dat oplevert in een oud schoolgebouw, daar heb ik geen hoge verwachten van."
Makkelijker gezegd dan gedaan
Op een school met een modern klimaatbeheersingssysteem kunnen de ramen gewoon dichtblijven deze winter. Dan zorgt het systeem voor gezonde lucht met voldoende zuurstof. Maar dat installeren in je school is veel makkelijker gezegd dan gedaan, weet de rector van het Mendelcollege.
"De minister kan wel zeggen dat scholen vaart moeten maken, maar de praktijk is weerbarstig. Ok, ik heb een fijne subsidie gekregen voor zo'n systeem, dat ruim een miljoen kost, maar ik moet wel een aannemer zien te vinden die tijd heeft. Bovendien kun je het niet aanleggen wanneer de school open is. Zoiets kost weken en betekent overlast, ze moeten door drie lagen beton boren, er moeten buizen door het plafond en luchtkasten op het dak."
Hij rekent dus op de volgende zomervakantie, eerder gaat niet. "Ik hoop op een zachte winter…"