Gezinshereniging inperken, kan dat zomaar? 'Haalbaar, maar onverstandig'
Het kabinet ligt behoorlijk overhoop over de instroom van asielzoekers. VVD en CDA willen het aantal migranten beperken, terwijl D66 en Christenunie daar niet mee instemmen. Een belangrijk punt van discussie is het inperken van de gezinshereniging. Vijf vragen en antwoorden over gezinshereniging, en waarom dat nu een struikelblok is binnen een kabinet.
1. Wat is gezinshereniging eigenlijk?
Vluchtelingen vertrekken vaak zonder hun gezin, omdat de reis gevaarlijk en erg duur is. Eenmaal in Nederland moeten ze eerst zelf een verblijfsvergunning hebben voor ze voordat ook vrouw en kinderen, of ouders eventueel mogen overkomen. Dan moet binnen drie maanden de gezinshereniging worden aangevraagd. Daarna kan het zomaar een jaar of langer duren voor ze hun familieleden in Nederland in de armen kunnen sluiten, zegt asieladvocaat Eva Bezem.
Bezem staat diverse gezinnen bij die naar Nederland vluchten. Ze legt uit waarom een snelle gezinshereniging 'ongelooflijk belangrijk' is. "Bedenk eens hoe het zou zijn als het om je eigen gezin zou gaan. Deze mensen komen op het allerslechtste moment van hun leven in Nederland aan. Hun gezin is achtergebleven in moeilijke omstandigheden, zoals een oorlog. Door jouw vlucht zouden zij ook nog eens extra in gevaar kunnen komen. Je hebt het gevoel dat je hen in de steek hebt gelaten."
2. Hoeveel mensen komen er eigenlijk via gezinshereniging ons land binnen?
Het totaalaantal asielzoekers dat vorig jaar Nederland binnenkwam, is 47.991. Hiervan reisden er 10.927 hun familieleden achterna voor gezinshereniging. In 2021 lag de gezinshereniging ook op deze hoogte, blijkt uit cijfers van de IND.
Voor dit jaar was de prognose van het totaalaantal asielzoekers dat naar ons land zou komen een stuk hoger (70.000). Daardoor werd gevreesd dat de opvang nog verder vast zou lopen. De prognose lijkt nu aan de hoge kant. Het daadwerkelijke aantal mensen dat tot nu toe dit jaar asiel heeft aangevraagd, is volgens de cijfers ongeveer gelijk aan vorig jaar, evenals het aantal gezinsherenigingen.
3. Komen achterneefjes en verre familie van de vluchteling ook in aanmerking?
Nee. Officieel gaat het alleen om het 'kerngezin', staat in de Vreemdelingenwet. Dat zijn echtgenoten, minderjarige en in bepaalde gevallen jongvolwassen kinderen en de ouders van alleenstaande minderjarige kinderen die naar Nederland zijn gevlucht.
Toch zijn er wel uitzonderingen, zegt Mark Klaassen, universitair docent aan de Universiteit in Leiden, gespecialiseerd in gezinshereniging. Andere familieleden, bijvoorbeeld ouders van echtgenoten of een neef of nicht, zouden toestemming kunnen krijgen als weigering in strijd met mensenrechten is. "Slechts in uitzonderlijke gevallen wordt op deze grond een verblijfsvergunning verleend."
Wel is het zo dat zo'n nagereisd familielid met verblijfsstatus ook nog een eigen asielaanvraag kan doen om ook weer gebruik te kunnen maken van de mogelijkheid tot gezinshereniging.
4. Waarom ligt gezinshereniging nu zo gevoelig binnen het kabinet?
Het kabinet is aan het kijken naar een nieuw asielstelsel. Daarin zou er een onderscheid komen tussen twee soorten asielstatussen, wat nu nog niet gebeurt. Een A-status voor iemand die gevlucht is bijvoorbeeld vanwege geaardheid of geloof. Die krijgt dan een permanente verblijfsvergunning waarbij het recht hoort dat ook familie naar Nederland mag komen. En een B-status voor mensen die bijvoorbeeld vluchten voor oorlog en die op termijn ook weer terug zouden kunnen. Dat is een tijdelijke verblijfstatus waarbij er minder recht zou zijn om familie over te laten komen.
Vooral over dat laatste punt bestaat veel onenigheid in het kabinet. De VVD kwam met het voorstel om gezinshereniging voor mensen met een tijdelijke verblijfsstatus, dus oorlogsvluchtelingen, vrijwel helemaal te stoppen. Maar dat was een rode lijn voor D66 en vooral de ChristenUnie die zich daardoor overvallen voelde. Zij willen als gezinspartij dat het mogelijk blijft dat mensen die vluchten voor oorlog ook hun familie kunnen laten overkomen.
Voor de VVD is het juist belangrijk dat er minder asielzoekers naar Nederland komen. Rutte heeft zelfs persoonlijk aan zijn partij beloofd dat hij daarvoor gaat zorgen. De partij wil daarom dat gezinshereniging wordt ingeperkt.
Het CDA zit ertussen in. Zij vinden het aan de ene kant belangrijk dat gezinnen bij elkaar blijven, maar aan de andere kant zijn ze het ook eens met de VVD dat de instroom naar beneden moet. Zij proberen een brug te slaan tussen met name de VVD en de ChristenUnie om te voorkomen dat het kabinet valt.
Aanvankelijk leek het erop dat de partijen op ramkoers lagen, maar er ligt nu een compromisvoorstel op tafel. De partijen praten vanavond verder.
5. Zou het inperken van de gezinshereniging juridisch haalbaar zijn?
"Ja, volgens het Europese verdrag moet je mensen met A-status recht op gezinshereniging geven, bij B-status hoeft dat niet dus mag je beperken", zegt asieladvocaat Maartje Terpstra.
Dat beaamt Mark Klaassen. "Het is wel haalbaar, maar ik vind het zeer onverstandig", zegt hij. Hij heeft er zelfs een blog over geschreven waarin hij dit uitgebreid toelicht. "Het zal leiden tot complexere asielprocedures, terwijl de IND toch al overbelast is", schrijft hij onder meer.
"Ik vind het cynisch dat onze regering probeert ons land zo onaantrekkelijk mogelijk te maken voor asielzoekers door het gezinsleven te frustreren. Zo moet je niet met een mensenrecht omgaan. Zeker in situaties waar kinderen bij betrokken zijn moet je er juist voor zorgen dat de scheiding van gezinsleden zo vlug mogelijk ongedaan wordt gemaakt."
Volgens asieladvocaten is niet bewezen dat maatregelen leiden tot minder instroom. Universitair docent Klaassen heeft de indruk dat ook andere EU-lidstaten proberen om juridische en praktische drempels op te werpen voor gezinshereniging. "Met de discussie over gezinshereniging van statushouders gaat Nederland mee in die trend."