'EMDR-therapie is geen trucje.' Brigitte terug bij af door klungelende psycholoog
EMDR is een effectieve therapie om trauma's te verwerken. Maar het succes van de therapie heeft een keerzijde: er dreigt een wildgroei aan opleidingen en therapeuten. Bij Brigitte Lommers (47) ging het mis: "Ik herleefde mijn seksueel misbruik tijdens een sessie, maar de psycholoog had meer aandacht voor haar telefoon dan voor mij."
"Met EMDR kun je in een paar sessies grote problemen oplossen. Het bespaart een hoop tijd en geld in de gezondheidszorg", vertelt Ad de Jongh, hoogleraar Angst- en Gedragsstoornissen bij de Universiteit van Amsterdam. Hij bracht EMDR naar Nederland. Ook richtte hij samen met anderen de EMDR-Vereniging op.
Zo werkt EMDR
EMDR staat voor Eye Movement Desensitization and Reprocessing.
De behandeling werkt goed bij posttraumatische stress-stoornis (PTSS), maar ook bij andere traumagerelateerde angstklachten, fobieën, eetstoornissen en verslavingen. Eigenlijk alles waarbij herinnering een belangrijke rol speelt.
Wanneer EMDR
Verschillende gebeurtenissen kunnen leiden tot verwerkingsproblemen. EMDR kan helpen bij:
- PTSS
- (Auto)ongeval of verwonding
- Ernstige ziekte
- Overval
- Mishandeling of getuige van mishandeling/geweld
- (Seksueel) misbruik, aanranding of verkrachting
- Brand
- Natuurramp
- Oorlogstrauma
- Verlies van een baan
- Verlies van een geliefde
- Verlies van autonomie
Bron: EMDR Vereniging
Geen trucje
EMDR werkt goed en wordt daarom veel voorgeschreven door huisartsen of geadviseerd door psychologen. Een paar vingers voor je ogen bewegen lijkt simpel. Toch is niet elke psycholoog er goed in.
Ad de Jongh: "EMDR is geen trucje. Trauma's zijn vaak verweven met elkaar. Tussen de vele herinneringen die een cliënt heeft, moet je de juiste aanspreken. Zet je te snel EMDR in, dan kan dat meer kwaad doen dan goed." Je krijgt geen hersenbeschadiging van een verkeerde sessie. Maar behandel je een trauma verkeerd, dan kan een cliënt psychische klachten krijgen als depressie of boosheid.
Verkeerde psycholoog
Brigitte Lommers trof een verkeerde psycholoog. Brigitte: "De therapeut was eind twintig en vrij onzeker. Ze had een vragenformulier voor zich, een stappenplan van EMDR. We begonnen de sessie en ik vertelde haar alle details over mijn seksueel misbruik. De meest intieme dingen waar ik me intens voor schaamde. Over het geweld dat regelmatig terugkwam in mijn leven, vooral in relaties met mannen. Het lukte me pas na zeventien jaar uit een gewelddadige relatie te stappen."
"'Denk maar aan je eerste trauma', zei de psycholoog tegen me. Voor me stond een lichtbalk die heen en weer bewoog. In mijn hand had ik twee knopjes die ik om en om indrukte. Ik vertelde haar hoe ik als negenjarig meisje met mijn ouders, zussen en een neef van mijn moeder op vakantie was. Dat ik de tent deelde met die neef. En hoe hij me begon aan te raken op plekken waar ik dat niet wilde." (De foto hiernaast is van Brigitte in Domburg, waar het misbruik gebeurde)
Afgeleid
"Het was alsof ik weer negen was en in die tent lag. Mijn lichaam trilde van angst. Ik voelde me verdrietig en kwaad tegelijkertijd en schaamde me over wat er was gebeurd. Ik zat midden in mijn verhaal toen ik zag dat het scherm van haar telefoon oplichtte. De psycholoog keek naar het bericht. Ze had meer aandacht voor haar telefoon dan voor mij. Daarna wilde ze de sessie herpakken. Maar ik was zo afgeleid en in de war dat het me niet meer lukte het moment terug te krijgen."
Niet veel later stortte Brigitte in. "Ik dacht dat ik een burn-out had. Ik voelde me lusteloos en had geen kracht meer in mijn benen. Het enige wat ik de hele dag deed, was naar het scherm van mijn tv staren. Ik was in een cocon gekropen waar niemand me pijn kon doen. Waar het veilig was."
Nog een keer EMDR
Brigitte is alleenstaande moeder en wilde voor haar dochter zorgen. Daarom probeerde ze door de jaren heen verschillende therapieën om haar trauma te doorbreken. Niks hielp, tot vorig jaar. Ze kreeg de diagnose PTSS en ging in intensieve therapie waarbij ze dagelijks twee keer drie uur moest sporten. Ook haalde ze via een methodiek die imaginaire exposure heet pijnlijke herinneringen meerdere keren op om ze zo te verwerken.
Tegelijkertijd kreeg ze nogmaals EMDR. "Teruggaan naar mijn ergste herinnering was heftig en doodeng. Alle gevoelens kwamen boven, zelfs de geur van dat moment. In alle vezels van mijn lijf voelde ik de angst weer. Ik had drie sessies nodig om over mijn jeugdtrauma heen te komen." (Foto rechts: Brigitte met haar dochter. Foto: Woordkunsten)
Weten wat je doet
Ad de Jongh is bang dat veel niet-psychologen EMDR verkeerd gebruiken. "De titel psycholoog gebruiken is niet strafbaar. Ben je psycholoog, dan ben je bevoegd EMDR toe te passen, ook als je er geen opleiding in hebt gevolgd. Hierdoor is er wildgroei in opleidingen en in therapeuten."
Dat erkent ook Tamarinde Brouwers. Ze is kinder- en jeugdpsycholoog NIP, cognitief gedragstherapeut en EMDR practitioner. "Ik krijg regelmatig patiënten in mijn praktijk bij wie EMDR verkeerd is gegaan. Om een traumatische ervaring te verwerken, moet de opgebouwde spanning optimaal zijn. Is die te hoog, ga je hertraumatiseren. Maar is het te laag, dan 'ben je er niet' of ben je in shocktoestand. EMDR is complex. Je moet als therapeut weten wat je doet."
Opgeleide en niet opgeleide EMDR-therapeuten
Toelatingseisen
De toelatingseisen voor een basis EMDR-training bij de officiële vereniging zijn in Nederland hoog. Alleen psychologen, pedagogen, geestelijke gezondheidskundigen of artsen met een academische vooropleiding komen in aanmerking. Ze moeten een BIG-registratie hebben of minimaal een jaar in opleiding zijn tot zo'n registratie. En alleen psychologen in een bepaalde richting mogen de opleiding doen, zoals klinisch psychologen.
Alternatieve opleiding
Annette Uiterdijk is holistisch coach en vindt EMDR een fijne techniek die ze graag toepast. "Ik heb mijn opleiding gevolgd bij een goed opleidingsinstituut, alleen is die niet erkend door de EMDR-Vereniging. Toch denk ik dat diverse behandelaars elkaar prima kunnen aanvullen. Bij EMDR is het vooral belangrijk welk trauma je uitlicht. En dat de cliënt en behandelaar een goede klik hebben. Die combinatie is van belang voor een goed resultaat. Bij grote psychotrauma’s verwijs ik door naar een andere behandelaar."
Certificaat
Ad de Jongh adviseert mensen die EMDR-therapie wordt aangeraden naar het opleidingscertificaat te vragen van de behandelaar. "Dat gebeurt echt veel te weinig. Zo kom je erachter of je behandelaar goed is opgeleid en de juiste achtergrond heeft om psychotrauma's veilig te kunnen behandelen."
Trauma verwerkt
Brigitte is ervan overtuigd dat dit bij een goede therapeut in één sessie had gekund. "Het is haast niet te geloven, maar na een paar sessies voelde ik me een stuk lichter. Sinds de behandeling heb ik geen PTSS meer. Ik vind het nog steeds erg wat me is overkomen, maar ik hoef er niet meer om te huilen en voel me niet meer angstig. Ik ben oprecht gelukkig en kan weer verder met mijn leven."
Er zij ook voorbeelden waar de EMDR-therapie wél goed werd toegepast. Bekijk hier hoe Manon wordt geholpen: