Doodsbang voor de zee: 'Hartkloppingen als ik niet weet wat er onder me zit'
Met warm weer trekt half Nederland naar de kust. Lekker de zee in! Maar lang niet iedereen vindt dat fijn. Heel wat mensen hebben een angst voor open water. "Grote jongen die mij het water in krijgt."
We vroegen op Facebook wie de angst voor open water herkent en dat leverde heel wat reacties op. Zo gaat Iris Eijpe-de Vink al rillen bij de gedachte. "Ik zag als kind tijdens het zwemmen een dode vis op de bodem liggen. Ik zie dat nog voor me." Daarmee begon haar angst. Haar gevoel bij de zee nu: "Een heel enge attractie waarbij je niet weet wat er gaat gebeuren."
Sommigen zijn vooral bang voor de dieren in het water.
Benen eerst paars, toen zwart
Bij Rolf Geukens is er een heel duidelijke aanleiding waarom hij niet meer van de zee houdt. "Ik ging op mijn achttiende voor het eerst zonder mijn ouders op vakantie en ging met mijn vrienden naar Spanje. In de zee voelde ik toen een speldenprikje. Behoorlijk fel, maar kort. Ik ging de zee uit om te kijken wat er aan de hand was, maar er leek niets aan de hand."
Tot de volgende ochtend. "We gingen gewoon nog op stap 's avonds, maar de volgende morgen toen ik opstond, zakte ik door m'n benen. Ze werden paars, en later zelfs zwart. Ik ben met spoed terug naar Nederland gebracht en behandeld. Daar zeiden ze dat ik geen half uur langer had moeten wachten, dan was ik nu verlamd geweest."
De steek van een kwal in combinatie met zonlicht had gezorgd voor een ernstige vergiftiging. "Alles is gelukkig goedgekomen, maar dat heeft wel een jaar geduurd", vertelt Rolf. De zee gaat hij niet meer in. "Ik ben nu 23 en heb het tijdens de vorige zomervakantie voor het eerst weer geprobeerd. Maar mij krijg je niet meer verder dan het begin."
'Bang als mijn hoofd onder water is'
Het verhaal van Laura Bandstra is misschien niet zo ernstig als dat van Rolf, maar ook voor haar zijn tropische temperaturen niet genoeg om de zee in te springen. "Ik krijg echt hartkloppingen als ik niet kan zien wat er onder me is. Ik ben ook bang als ik mijn hoofd onder water heb. Op het Gardameer in Italië heb ik ooit eens echt een paniekaanval gehad."
Laura zat in Italië in een boot samen met haar vriend. Ze wilde niet naar het midden van het meer. Hij voer daar toch heen, en sprong vervolgens zelf uit de boot. "Ik keek over de rand en raakte totaal in paniek. Ik werd meteen heel kortademig. Het was echt alsof er een moordenaar achter me aan zat. Toen ben ik op de bodem van de boot gaan liggen en zijn we teruggevaren."
Ook zwemmen onder het wateroppervlak vinden sommigen doodeng.
Donker water of oneindige diepte
Heel lastig wordt het als je niets liever doet dan zwemmen, maar wel heel bang bent voor het open water. Anne Aarts is wedstrijdzwemster, maar bij haar eerste wedstrijd in het open water brak het zweet haar uit. "Het was twee jaar geleden in de grachten van Leiden. Die waren schoongespoeld, maar ik raakte toch helemaal in paniek. Ik zag niks, het was echt supereng."
Anne heeft geen enkel probleem met visjes of waterplanten, maar wel met de diepte van het water. "Je hebt geen idee wat er onder je zit. In een zwembad is dat heel anders. Ik wil wel graag openwaterwedstrijden zwemmen, maar nu nog even niet."
Aan het oppervlakte zie je niet altijd wat er onder je zit, vooral als het water troebel of donker is.
Zeewier dat aan je enkels trekt
Er is nog een bangmaker die bijna unaniem werd genoemd: zeewier. "Als ik zeewier tegen mijn been voel is het voor mij meteen klaar", zegt Chelsey den Dekker. Ondanks haar angst gaat ze toch regelmatig naar het strand, omdat haar vriend zo van de zee houdt. Chelsey gaat dan niet veel verder dan haar enkels. "Ik loop constant met mijn blik naar de grond om te kijken waar ik loop."
Chelsey ging net als de anderen nooit naar een therapeut om van haar angst af te komen. Daarvoor is het voor velen niet levensbepalend genoeg. Maar, zegt Chelsey: "Ik wil het wel graag een keer overwinnen. Ik zou wel graag willen snorkelen in het buitenland, maar dan ga ik vast weer denken aan alle gekke dieren die daar in het water zitten."
Chelsey met haar vriend bij de zee (eigen foto).
Wat is dat nou precies, angst voor open water?
"Angst voor open water is net als vliegangst een paraplubegrip", zegt Jan van de Berg, directeur van angstbehandelingscentrum IPZO. "Sommige mensen hebben angst voor het moment dat ze niet meer kunnen staan, anderen voor vissen die om hen heen knabbelen en ook mensen met claustrofobie kunnen het krijgen. Die kunnen last krijgen op een boot omdat ze er dan net als in een lift niet snel uit kunnen."
Wat is enger? Dit, of als je het zeewier niet ziet, maar wel voelt kietelen?
Angst kan nuttig zijn
Volgens Van de Berg is angst voor open water voor het grootste deel een angst die zich na de geboorte vormt, in tegenstelling tot bijvoorbeeld hoogtevrees die vaak aangeboren is. "Je kunt de angst voor open water ontwikkelen door een eigen herinnering, maar ook door een film of een idee. Een verhaal dat je hebt gehoord kan tot leven komen en een schrikeffect opleveren als je zelf in een vergelijkbare situatie komt. Er zit als het ware een alarmbelletje in je geheugen."
Niet iedereen is even vatbaar voor angsten zoals deze. "Mensen kunnen resistent zijn voor angsten. Je moet een gevoeligheid hebben om angst te ontwikkelen. Maar dat is niet alleen maar slecht. Angst maakt mensen ook alert en je kunt je dan vaak beter aanpassen aan je omgeving."
Hoe kom je van die angst af?
Soms is een angst ongegrond. Daar kun je volgens Van de Berg wel iets aan doen. "Het is goed om je gedachten te onderzoeken en te bedenken of je geen onzin gelooft. Je kunt je gedachten ordenen en je bijvoorbeeld afvragen hoe het komt dat niemand een bepaalde angst heeft, behalve jij. Je mag jezelf daarin best uitdagen."
Anders wordt het als de ervaring in open water traumatisch is. De ervaring van Rolf bijvoorbeeld zou dat kunnen zijn. "Als je merkt dat de herinnering erg beladen is en je krijgt er een naar gevoel bij, kan het erg helpen om jezelf vaker te confronteren met die herinnering", zegt Van de Berg.
Want hoe vaker je de film afdraait, hoe milder het signaal. "Denk bijvoorbeeld aan een horrorfilm. Die is één keer heel spannend, hoe vaker je hem kijkt, hoe minder spannend."
Meer op rtlnieuws.nl:
Surfer na ruim 30 uur van zee gered: 'Hij heeft enorm geluk gehad'