Nog steeds geen regels voor dubieuze grondhandel, verkoop aan 'kwetsbare mensen' gaat gewoon door

Grondhandel als belegging voor particulieren zou verboden moeten worden. Dat concludeerde de Tweede Kamer afgelopen jaar na onthullingen van RTL Nieuws over gedupeerden die tienduizenden tot honderdduizenden euro’s kwijtraken door investeringen in grondhandel. Ook de rechter kwalificeerde grondhandel deze zomer als een misleidende verkooppraktijk en riep de politiek op om actie te ondernemen.

Maar sindsdien blijft het stil bij de verantwoordelijke instanties die met regels moeten komen. Het Kadaster en de Autoriteit Financiële Markten zijn al maanden bezig met een onderzoek naar mogelijke regels, het Bureau Financieel Toezicht heeft enkele notarissen in onderzoek wegens dubieuze grondhandel. 

Grondhandel uitgelegd

Duizenden mensen hebben de afgelopen jaren als investering een lapje landbouwgrond gekocht, tegen grote bedragen variërend van tienduizenden tot honderdduizenden euro's, ontdekte RTL Nieuws afgelopen voorjaar na uitgebreid onderzoek. De verkopers, grondhandelaren, verkochten de percelen met een wervend verhaal dat de grond veel meer waard wordt als er woningbouw wordt toegestaan.

Maar op de 17.000 percelen in Nederland die onder dit mom verkocht zijn, is nog nergens woningbouw gerealiseerd, zo stelde het Kadaster onlangs. Ook hoogleraar notarieel recht Leon Verstappen (Rijksuniversiteit Groningen) concludeerde afgelopen jaar dat particulieren 'op grote schaal belazerd worden' door speculatieve grondhandel. Een tuchtrechter noemde deze handelspraktijk eerder al eens 'windhandel'.

Grondhandelaren profiteren dankbaar van de vertraging in de aanpak van hun handel. Dagelijks worden op diverse locaties in Nederland opgeknipte weilanden aangeboden aan particulieren, die verleid worden om hoge prijzen te betalen voor goedkope landbouwgrond. 

Zelfs op plekken waarvan gemeenten actief waarschuwen dat op die locaties geen woningbouw zal plaatsvinden, blijven handelaren actief stukjes grond onder de aandacht brengen van particulieren. Dit gebeurt onder meer in Amsterdam, Hoeksche Waard, Zuidplas en De Fryske Marren. Eerder waarschuwden ook de gemeenten Oss, Tytsjerksteradiel en Hellendoorn al voor grondhandel. 

Speculatie bij nieuw dorp

Grondhandelaren zoeken vaak naar plekken waar dichtbij wel concrete bouwplannen zijn. Zo verkochten diverse grondhandelaren het afgelopen jaar tientallen kleine kavels landbouwgrond in de Zuidplaspolder. In die polder moet de komende jaren een heel nieuw dorp verrijzen met 8.000 woningen. Maar die komen zeker niet op de plek van de verkochte kavels, waarschuwt de gemeente. Kopers betaalden gemiddeld meer dan 200 euro per vierkante meter voor de opgeknipte grond net buiten het nieuwbouwgebied. Het leverde de verkopers forse winst op. De kopers blijven achter met een enorm duur gekocht stukje landbouwgrond.

Zuidplas veroordeelt de handelswijze van 'malafide grondhandelaren', laat de gemeente aan RTL Nieuws weten. "Nadat de gemeente had geconstateerd dat ook binnen de grenzen van de gemeente Zuidplas landbouwgronden in vreemde afmetingen tegen hoge prijzen waren verkocht heeft de gemeente potentiële nieuwe kopers gewaarschuwd voor deze praktijken." 

Ook in de weilanden ten noorden van Amsterdam, een uitgestrekt landelijk gebied, worden massaal stukken grond opgeknipt en aangeboden aan particulieren. Het is stadsdeelvoorzitter Brahim Abid (Amsterdam Noord) een doorn in het oog. Hij liet een metershoog waarschuwingsbord plaatsen, om mensen te waarschuwen dat zij 'een kat in de zak dreigen te kopen'.

"We zien dat landelijk gebied verkaveld wordt en aangeboden in gelikte brochures", zegt Abid. "Daarin worden mensen op het verkeerde been gezet, maar er is geen enkel plan vanuit de gemeente Amsterdam om in het landelijk gebied te bouwen. Het is landbouwgrond en dat blijft het ook."

De Tweede Kamer nam in mei een motie aan dat grondhandel verboden moest worden, ook demissionair minister Hugo de Jonge (Ruimtelijke ordening) noemt speculatieve grondhandel een 'ongewenste ontwikkeling' waar hij een eind aan wil maken.

Maar acht maanden later is er nog niets veranderd en kunnen dubieuze grondhandelaren ongehinderd doorgaan met verkopen en blijven er nieuwe gedupeerden bijkomen.

Lokale bestuurders zoals stadsdeelvoorzitter Abid doen wat ze kunnen, maar volgens hem moet de echte aanpak uit Den Haag komen. "De grondhandelaren worden gefaciliteerd, die kunnen hun gang gaan. De mensen die beschermd zouden moeten worden, laten we nu in de steek."

79-jarige vrouw

Onder meer de 79-jarige moeder van Annemieke kwam vorig jaar in het vizier van een grondhandelaar. De bejaarde vrouw kreeg bezoek aan huis van de twee vertegenwoordigers van Strategisch Vastgoed Partners BV en zette haar handtekening onder een contract ter waarde van 88.000 euro. Annemieke is razend, zo vertelt ze in onderstaande video.

Annemieke en haar moeder kregen hulp van de Stichting Grondhandelclaim, een nieuwe organisatie die de gedupeerden van dubieuze grondhandel bij elkaar wil brengen. Ook wil de stichting, in afwachting van een landelijk verbod, grondhandelaren aansprakelijk stellen voor de schade die zij aanrichten.

Het eerste succesje is volgens oprichter en jurist Deepak Thakoerdien inmiddels bereikt. De notaris die de transactie van de moeder van Annemieke moest begeleiden, trok zich terug. Namens de vrouw heeft de stichting de koopovereenkomst vernietigd. "Het gaat om een alleenstaande kwetsbare vrouw van 79 jaar. Mensen raken door dubieuze grondhandelaren al hun zuurverdiende spaargeld kwijt, ik heb besloten om niet langer weg te kijken en daar wat aan te doen."

Het vernietigen van de koopovereenkomst is maar één van de vele manieren waarop de stichting druk wil uitoefenen op grondhandelaren en de organisaties die deze handel mogelijk maken, zoals notarissen, het Kadaster en gemeenten. Thakoerdien roept gedupeerden van grondhandel op om zich aan te melden bij de stichting.

De koop van de moeder van Annemieke ging dus niet door. Volgens een mail van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) aan Annemieke, in handen van RTL Nieuws, had de notaris twijfels bij de verkoop en heeft ze daarom besloten niet mee te werken aan de koop.

RTL Nieuws onderzocht grondhandelaar Strategisch Vastgoed Partners en ontdekte dat bij dat bedrijf volgens de Kamer van Koophandel maar een persoon werkzaam is: een 76-jarige vrouw, die ook de directeur is. Ook heeft het bedrijf geen eigen kantoor, maar is het vestigingsadres een verdieping boven een biljartcentrum in Rotterdam, waar ook tientallen andere bedrijven zouden zitten. Omwonenden hebben nog nooit van het bedrijf gehoord en de gemeente De Fryske Marren had al eens met naam en toenaam gewaarschuwd voor Strategisch Vastgoed Partners.

Twijfels, toch transacties

Of de opmerkelijke bedrijfsstructuur ook voor de twijfels zorgden van notaris Nicole Pijnenburg is niet bekend. Ze beroept zich in antwoord op vragen van RTL Nieuws op haar geheimhoudingsplicht. Hoewel de notaris afzag van de transactie van de moeder van Annemieke, begeleidde ze kort daarna wel negen andere grondtransacties in De Fryske Marren van Strategisch Vastgoed Partners. 

De notaris stelt zich aan alle richtlijnen te houden. "Wij kennen de richtlijnen en adviezen van de KNB over grondspeculatie en wij handelen daar in de praktijk ook naar. Weigeren om mee te werken aan een dergelijke overdracht mogen notarissen alleen in heel bijzondere omstandigheden zoals dwaling, bedrog, strijdigheid met wet of goede zeden."

RTL Nieuws benaderde ook Strategisch Vastgoed Partners met meerdere vragen, maar ondanks herhaalde verzoeken werd hierop niet gereageerd.

Heeft u ook landbouwgrond gekocht als belegging of voelt u zich gedupeerd door een grondhandelaar? Neem contact op met de redactie via onderzoek@rtl.nl