Onthuld: deze slachthuizen gingen in de fout
Gewonde dieren mishandelen, onvoldoende verdoven voor het slachten, deze misstanden bij grote slachthuizen van koeien, varkens en schapen komen nog altijd voor. Dat blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. Voor het eerst is nu per slachthuis duidelijk welke overtredingen daar de afgelopen jaren zijn geconstateerd en welke boetes de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) heeft opgelegd.
De meeste boetes, 19, waren voor de inmiddels failliete Slachterij Gosschalk in Epe. Die werden onder andere gegeven voor het veelvuldig gebruik van een stroomstootapparaat, het onvoldoende verdoven voorafgaand aan de slacht en het mishandelen van gewonde dieren. Opvallend is dat er in een periode van drie jaar 15 rapporten zijn opgesteld over misstanden binnen het bedrijf.
Toch werd het bedrijf pas tijdelijk gesloten en onder curatele gezet nadat RTL Nieuws in juni 2021 undercoverbeelden naar buiten had gebracht met daarop precies het soort overtredingen dat door inspecteurs was gemeld. De eerste waarschuwing voor het verkeerd gebruiken van het stroomstootapparaat bij Gosschalk dateert al van 2017. Gosschalk is inmiddels overgenomen door een ander bedrijf en het nieuwe management zegt niet verantwoordelijk te zijn voor de overtredingen uit het verleden.
Boetes per slachthuis
Hieronder een overzicht per slachthuis van overtredingen en door de NVWA opgelegde boetes over de periode 2015 - 2022. De reactie van de slachthuizen staat erbij. Enkele slachthuizen hebben, ook na herhaaldelijk verzoek, niet gereageerd.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Na Gosschalk krijgt Vion met zijn drie vestigingen de meeste boetes: 13. Bij slachterij Amstelland schreven NVWA-inspecteurs 15 rapporten van bevindingen over overtredingen die ze hadden geconstateerd. Ook slachterij Van Rooi uit Helmond kreeg de afgelopen jaren zeker 11 boetes. Waarvoor die boetes waren, valt bij dit bedrijf door RTL Nieuws niet vast te stellen, omdat het bezwaar heeft gemaakt tegen de openbaarmaking van de NVWA-rapporten.
Lange strijd om openbaarheid
Onze onderzoeksredactie heeft voor de informatie in dit artikel jarenlang moeten procederen. Naar aanleiding van een misstand bij een Belgisch slachthuis vroeg onze redactie in 2017 de inspectierapporten en boetebeschikkingen op van elk groot slachthuis in Nederland.
De NVWA weigerde om de namen van de slachthuizen te openbaren, waarop meerdere rechtszaken volgden, tot uiteindelijk de hoogste bestuursrechter, de Raad van State. Die besloot in 2023 dat de NVWA de namen van de slachthuizen en de bijbehorende rapporten en boetes moest verstrekken.
Omdat het originele verzoek ging over de periode 2015/2017, heeft RTL in april 2023 opnieuw een verzoek gedaan om ook de gegevens tot en met 2022 te krijgen. Het duurde tot eind vorig jaar voordat de NVWA in staat was om alle gegevens te leveren.
Misstanden
De NVWA heeft de afgelopen jaren de meeste boetes opgelegd voor het slachten van dieren die nog bij bewustzijn zijn. Volgens de wet moeten dieren eerst bewusteloos worden gemaakt voor ze gedood mogen worden. 45 keer constateerden NVWA-inspecteurs dat varkens en koeien niet voldoende verdoofd waren voordat ze werden geslacht. 14 keer zagen inspecteurs hoe varkens levend de zogenaamde 'broeibak' in gingen, met daarin water van 60 graden, waarin ze verdronken.
Verder werden in totaal 22 boetes uitgedeeld voor het slaan en schoppen van dieren en misbruik van het stroomstootapparaat. Zo werden bij Compaxo in Zevenaar en VION in Boxtel in 2022 dieren nog steeds geslagen met peddels, constateerden inspecteurs. En ook in 2022 werd bij de slachterijen EKRO en ESA in Apeldoorn vastgesteld dat bij dieren de staart werd omgedraaid om ze sneller te laten lopen. Dit ondanks de onthulling en bijbehorende politieke afkeuring twee jaar eerder, van juist dit soort misstanden bij een andere slachterij.
Slachthuizen VION, EKRO en ESA erkennen dat ze de boetes hebben gekregen. Ze zeggen dat dierenwelzijn bij de bedrijven hoog in het vaandel staat en ze voortdurend proberen dat te verbeteren.
Zijn dit nou veel of weinig boetes?
Uit de door de NVWA geopenbaarde stukken blijkt dat er sinds 2015 121 boetes uitgedeeld zijn aan grote slachthuizen voor overtredingen tegen het welzijn van dieren. Elk jaar worden in totaal ongeveer 20 miljoen runderen, varkens en schapen geslacht. Gezien die grote hoeveelheid en vanwege het feit dat op veel slachthuizen permanent toezicht is van de NVWA, zou je kunnen concluderen dat er helemaal niet zoveel misgaat in de Nederlandse slachthuizen.
Toch kun je bij die conclusie wel vragen stellen. Er is weliswaar 'permanent toezicht' op de slachthuizen, maar dat betekent niet dat elke handeling wordt gecontroleerd of gezien. De bedrijven zijn groot en de slachtsnelheid is hoog. Je zou het kunnen vergelijken met een wijkagent; die kan ook niet elke overtreding in een wijk zien of beboeten.
Bovendien is er veel verschil tussen de toezichthouders. Volgens dit rapport, dat in opdracht van het ministerie is geschreven, zijn er NVWA-inspecteurs die nog nooit een boete of een rapport van bevindingen hebben geschreven. Dit rapport is uit 2019. Maar tegen EenVandaag stelden klokkenluiders vorig jaar dat er sindsdien weinig veranderd is.
Maatregelen minister
Vorig jaar mei heeft de minister extra maatregelen aangekondigd om het welzijn van dieren in slachthuizen te verbeteren. Stroomstootapparaten worden verboden en cameratoezicht wordt verplicht. Een wet hiervoor is in de maak en wordt halverwege dit jaar naar het parlement gestuurd. Ook wil de minister het mogelijk maken dat de NVWA camerabeelden te allen tijde kan bekijken vanuit het hoofdkantoor van de dienst. Er is inmiddels een wetsvoorstel hiervoor gemaakt. Vorig jaar beloofde de minister dat het voorstel in het eerste kwartaal van 2024 naar de Tweede Kamer zal worden gestuurd, maar dat wordt niet gehaald, omdat er eerst nog verschillende adviezen over moeten worden uitgebracht.
Sinds vorig jaar gelden wel nieuwe regels voor verscherpt toezicht. Hiermee kan de NVWA harder ingrijpen bij ernstige overtredingen of bedrijven die herhaaldelijk de fout in gaan. Zo kan de NVWA extra opleiding voorschrijven voor het slachthuispersoneel of zelfs personeel laten vervangen. Ook is er nu de zogenoemde 'three strikes'-regel. Als sommige ernstige overtredingen drie keer worden gepleegd, kan de NVWA het slachthuis sluiten.
Verantwoording
De informatie is gebaseerd op door de NVWA verstrekte boetes en rapporten van bevindingen over de periode 2015-2022. RTL Nieuws heeft alle slachthuizen vooraf geïnformeerd over de publicatie en hun reacties verwerkt in het boeteoverzicht hierboven. Gegevens van pluimveeslachterijen vallen buiten de scope van dit onderzoek.