Experts maken gehakt van grenscontroles van minister Faber: 'Hebben we helemaal niets aan'

'Een kansloze missie', 'symboolpolitiek', en 'niemand zit erop te wachten'. Het is een greep uit de reacties van experts en burgemeesters op de grenscontroles die het kabinet maandag invoert. 

Minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) wil tijdelijk het toezicht op de binnengrenzen opvoeren om hiermee illegale immigratie tegen te gaan. Uit een rondgang van RTL Nieuws langs experts en burgemeesters blijkt dat zij om verschillende redenen gehakt van haar plannen maken.

'Kansloze missie'

Volgens veiligheids- en immigratie-experts stellen die grenscontroles in de praktijk 'bijna niets voor', omdat er maar beperkt mensen beschikbaar zijn bij de Koninklijke Marechaussee (KMar). "Grenscontroles dag en nacht, daar slagen we niet in", oordeelt directeur van het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid Jan Brouwer. "Dit is een kansloze missie. Hier hebben we helemaal niets aan." 

De vijftig mensen die volgens de vakbond van de marechaussee 'bijeen zijn geschraapt' om extra grenscontroles uit te voeren, zijn volgens de experts een druppel op de gloeiende plaat. "Aan de oostgrens van Europa, waar heel intensief gecontroleerd wordt, komen nog steeds duizenden mensen illegaal het land binnen." Als je de inzet voor die grenscontroles vergelijkt met de inzet hier in Nederland, stelt het bij ons echt niets voor, zegt Brouwer. 

50 extra personeelsleden

De Duitse Bundespolizei publiceert, net als de Nederlandse Koninklijke Marechaussee, geen cijfers over het aantal medewerkers dat wordt ingezet bij de grenscontroles. Wel is bekendgemaakt dat voor de Duitse grenzen in het zuiden en oosten duizend extra personeelsleden zijn ingezet die daadwerkelijk op treinstations en luchthavens aanwezig waren. Daarnaast wordt ook gebruikgemaakt van stagiairs. 

In Nederland verklaarde de vakbond Marver dat het om vijftig extra personeelsleden zou gaan, die bijeen zijn geschraapt binnen de bestaande formatie. Dat is twintig keer zo weinig als in Duitsland.

'Weggegooid geld'

"Ik heb het berekend en het kan zomaar zes à zeven miljoen euro gaan kosten", vertelt veiligheidsexpert Brouwer, ook hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij noemt het 'weggegooid geld'.

Brouwer verwacht niet dat de controles iets gaan opleveren. "Ik kan me niet voorstellen dat er ook maar één migrant wordt tegengehouden", zegt hij. Het is hem een raadsel waarom minister Faber toch die extra grenscontroles wil. "Waarschijnlijk doet ze het om haar achterban tevreden te houden, maar als mensen nadenken, snappen ze ook wel dat het zo geen zin heeft."

Beperkte mogelijkheden

Ook Han Entzinger, emeritus-hoogleraar migratiestudies aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, ziet het nut van de grenscontroles niet in. Dat zit volgens hem niet alleen in de beperkte hoeveelheid mensen die de marechaussee beschikbaar heeft. "Probleem is ook dat de marechaussee die aan de grens staat, in de praktijk bijna niets kan doen." 

Bengevoord spreekt niet alleen namens zijn eigen gemeente. Hij is ook voorzitter van Euregio, een samenwerkingsverband van 128 Nederlandse en Duitse gemeenten, en vicevoorzitter van de vereniging van Europese grensregio's, de AEBR. Die twee clubs verwachten problemen voor hun inwoners. "Er zijn bijvoorbeeld mensen die in Winterswijk wonen, maar in het Duitse Bocholt werken. Als zij elke dag twee keer worden aangehouden, kost dat veel te veel tijd", zegt Bengevoord. 

Nu al files op de A1

Nu ondervinden zijn inwoners al hinder van de Duitse grenscontroles die eerder zijn ingevoerd. "Al die grenscontroles kosten tijd en dus geld. We zien het al op de A1, waar de controles bij de Duitse grens voor files zorgen. Niemand zit daarop te wachten", vertelt de burgemeester. 

Hij was afgelopen dinsdag samen met drie andere burgemeesters van grensgemeenten én drie commissarissen van de Koning uitgenodigd voor een gesprek met minister Faber. De burgemeester heeft haar gewezen op de brandbrief die namens 46 gemeenten naar Faber is gestuurd. "Maar de minister gaat hier absoluut mee door, dat werd mij wel duidelijk." 

"Er komt geen slagboom te staan", en dus zullen de grenscontroles geen overlast opleveren, vertelde Faber in een eerder interview:

Het goede nieuws is volgens Bengevoord dat Faber heeft gezegd dat de overlast waarschijnlijk mee zal vallen, vanwege de beperkte inzet van mensen. Ook heeft zij toegezegd halverwege te evalueren hoe het gaat. De grenscontroles zijn tijdelijk en duren zes maanden: van 9 december 2024 tot 8 juni 2025.

Faber zei gisteren bij de ministerraad: "Het is een beperkte capaciteit, maar we hebben 150 miljoen euro gekregen om de capaciteit uit te breiden. Niet alleen in mensen, maar ook in techniek, bijvoorbeeld camera's." Op de vraag of controles nut hebben, antwoordde ze: "We moeten ergens beginnen."

Inspectie al eerder kritisch

Momenteel voert de marechaussee al mobiele grenscontroles uit. De Inspectie voor Justitie en Veiligheid was hier in 2021 erg kritisch over in een rapport over de grenscontrole. "Zicht houden op al deze wegen is in de praktijk simpelweg niet mogelijk", luidde het oordeel. "Keuzes maken over waar en wanneer controles moeten plaatsvinden zou gemakkelijker worden wanneer goede informatie en intelligence beschikbaar zou zijn." 

Uit de gesprekken met zowel marechaussees in de uitvoering als met teamleiders bleek dat dit 'vaak niet het geval is'. Ter illustratie gaf de inspectie een voorbeeld van zo'n controle op de weg: "Veel van de inzittenden waren te categoriseren als gezinnen, senioren of toeristen. Dit zijn groepen die de marechaussees beschreven als doorgaans niet interessant. Tijdens de controle werden geen bijzonderheden aangetroffen."