Einde coronawet lijkt in zicht, maar gooi de QR-code nog maar niet weg

1. Wat is de 'coronawet'?

Deze 'tijdelijke wet maatregelen Covid-19' werd in december 2020 van kracht. Die wet is de juridische basis voor het kabinet om de coronamaatregelen in te voeren. Het geeft het kabinet onder meer de ruimte om afstandsregels of een mondkapjesplicht in te voeren, of om sectoren te sluiten, als dat noodzakelijk wordt geacht voor het bestrijden van de coronacrisis.

De wet geldt steeds voor drie maanden en elke verlenging moet worden besproken in de Tweede en Eerste Kamer. In de Eerste Kamer wordt vandaag gesproken over de vijfde verlenging, die overigens al is ingegaan en nog loopt tot 1 juni. Ook het invoeren van de QR-code als toegangsbewijs is nog onderdeel van die vijfde verlenging.

Het kabinet heeft ondertussen ook al een voorstel voor een zesde verlenging ingediend, die vanaf 1 juni zou moeten gaan gelden. Daar is de QR-code uitgehaald. Die kan op basis van de coronawet dan niet meer worden ingevoerd.

2. Is de kans groot dat de coronawet ophoudt te bestaan?

Het lijkt er wel op. Vandaag praat én stemt de Eerste Kamer over de vijfde verlenging. In de Tweede Kamer stemden onlangs alleen de coalitiepartijen voor verlenging. In de senaat heeft de coalitie geen meerderheid, dus er moet, naast de coalitiepartijen, ook minstens één oppositiepartij voor die verlenging stemmen.

En dat lijkt lastig te worden. Oppositiepartijen als PvdA en GroenLinks, die de wet eerder nog steunden, zijn niet van plan dat opnieuw te doen, 'behalve als er heel nieuwe en zeer overtuigende argumenten worden aangevoerd', zo valt te horen.

Mocht de Eerste Kamer tegen de tijdelijke wet stemmen, vervalt die per direct.

3. Wat betekent dat voor de coronamaatregelen?

Momenteel gelden er geen coronamaatregelen, dus op korte termijn merken we weinig van het vervallen van de wet. De omikronvariant maakt minder ziek en het aantal coronagevallen in het ziekenhuis is stabiel laag. Maar het kabinet wil de tijdelijke coronawet graag verlengen. De wet biedt het kabinet de juridische basis om bepaalde maatregelen te nemen én om daarover te praten met de Tweede en Eerste Kamer. 

Toch is die wet voor het nemen van maatregelen niet per se nodig. In het begin van de pandemie nam het kabinet maatregelen op basis van zogenoemde noodverordeningen, en dat kan, als het moet, heel snel. Zo werd op 15 maart 2020 op een persconferentie bekend dat een dik halfuur later de horeca op slot moest.

Mocht het kabinet die weg niet willen nemen, moet er voor elke te nemen maatregel apart gesproken worden met de Tweede en Eerste Kamer. Dat kost flink meer tijd.

Dat er op termijn nieuwe maatregelen nodig zouden kunnen zijn, daar houdt het kabinet ernstig rekening mee. Corona is niet voorbij, benadrukt minister Kuipers vaak. "Niemand wil natuurlijk weer maatregelen, ik ook niet", zei Kuipers daar eerder over. "Maar we kunnen het niet uitsluiten."

4. Waarom is er geen meerderheid meer voor de wet? 

De oppositiepartijen betwijfelen of de tijdelijke wet nog wel echt nodig is. "De noodzaak om zo diep in te grijpen in de vrijheden van mensen, is komen te vervallen", zegt PvdA- senator Jeroen Recourt (PvdA). "Zo'n wet houd je niet 'voor het geval dat'. Daarvoor is het te fundamenteel."

De oppositiepartijen zijn bovendien kritisch omdat het kabinet nog altijd geen alternatief heeft gepresenteerd voor de tijdelijke wet. Verschillende partijen, en ook de Raad van State, zijn al maanden kritisch over het steeds maar verlengen van een wet die ooit als noodwet werd gepresenteerd. Zij vragen om een meer permanente oplossing, die past bij deze fase van de pandemie.

Het kabinet werkt daaraan, maar dat kost meer tijd dan verwacht. In de zomer wil het kabinet een aanpassing van de Wet Publieke Gezondheid aan de Kamer voorleggen. 

De senatoren houden nog wel een kleine slag om de arm. "Als het echt onverantwoord is, dan heroverwegen we", zegt Recourt. Vanavond weten we het definitief. De stemming staat rond 22.00 uur gepland.

5. Is het verstandig om je QR-code al weg te gooien?

In Nederland wordt de QR-code als toegangsbewijs op dit moment niet gebruikt. Als de wet vervalt, vervalt ook direct de mogelijkheid om die gemakkelijk opnieuw in te voeren. Maar om te reizen is de QR-code soms nog wel nodig. 

Onlangs heeft de EU het coronabewijs om te reizen met een jaar verlengd, tot juni 2023. Dat wil zeggen dat EU-landen nog om het bewijs kunnen vragen. Bovendien staat het andere landen ook vrij om de QR-code nog te gebruiken als toegangsbewijs voor bijvoorbeeld horeca, theaters of openbaar vervoer. 

Overigens kan het kabinet er wel voor kiezen om het gebruik van de QR-code als toegangsbewijs opnieuw voor te stellen. Zo'n wetsvoorstel moet dan wel een meerderheid krijgen in Tweede en Eerste Kamer.