'Dit was heel lang politiek ondenkbaar': toespraak Rutte in 5 citaten

Citaat I- De excuses zelf

"Daarvoor bied ik namens de Nederlandse regering excuses aan. Today I apologize. Awe mi ta pidi diskulpa. Tide mi wani taki pardon. Vandaag bied ik namens de Nederlandse regering excuses aan voor het handelen van de Nederlandse staat in het verleden: postuum aan alle tot slaafgemaakten die wereldwijd onder dat handelen hebben geleden, aan hun dochters en zonen, en aan al hun nazaten tot in het hier en nu."

Politiek verslaggever Fons Lambie: "Dit was heel lang politiek ondenkbaar. Maar 19 december, 15.15 uur is een historisch moment geworden in de Nederlandse geschiedenis. Voor het eerst biedt de Nederlandse regering excuses aan. In alle talen van het Koninkrijk. Hij benoemt het expliciet als misdaad tegen de menselijkheid, een van de zwaarst mogelijke termen. Voor Rutte’s doen was dit een lange toespraak. Hij werkte langzaam naar het excuus toe en probeerde uit te leggen waarom het kabinet de stap zet. Hij benoemde expliciet de gruwelen van de slavernij, de rommelige aanloop van de afgelopen weken en zijn eigen ommezwaai. Want Rutte was ja-ren-lang tegen het maken van excuses."

Citaat II - Verandering in denken van Rutte zelf

"Ik heb die verandering in denken ook persoonlijk doorgemaakt - daar wil ik open over zijn. Lange tijd dacht ik dat het niet goed mogelijk is op een betekenisvolle manier verantwoordelijkheid te nemen voor iets dat zo lang geleden is, en waar niemand van ons zelf bij is geweest. Lange tijd dacht ik dus eigenlijk: het slavernijverleden is geschiedenis die achter ons ligt. Maar ik had het mis. Want eeuwen van onderdrukking en uitbuiting werken door in het hier en nu. In racistische stereotypen. In discriminerende patronen van uitsluiting. In sociale ongelijkheid."

Lambie: "Uit onze reconstructie blijkt dat in het kabinet de VVD-ministers – en dus ook Rutte – eigenlijk tegen excuses waren. Hij benadrukt die verandering in zijn denken nu expliciet. Rutte nam uitgebreid de tijd om uit te leggen hoe verleden en heden met elkaar te maken hebben.  Dit is weliswaar een persoonlijk verhaal van Rutte, maar ook bedoeld voor bijvoorbeeld de VVD-stemmer die niet snapt waarom hij die ommezwaai maakt. Een soortgelijke redenering houdt Rutte ook over zijn veranderende mening over Zwarte Piet."

Citaat III - Over de aanloop 

"We weten dat er niet één goed moment is voor iedereen, niet de juiste woorden voor iedereen, niet één juiste plaats voor iedereen. En ik erken dat de aanloop naar deze dag beter had gekund. Maar laat dat geen reden zijn dan maar niets te doen."

Lambie: "De afgelopen weken zag je het kabinet worstelen. Na het uitlekken van de excuses ontstak een storm van kritiek. Het kabinet was de regie kwijt, ministeries werkten langs elkaar heen. Rutte liet de coördinatie vooral over aan de minister van Binnenlandse Zaken. De woede en het gedoe zijn toch een smet op de excuses. De hoop is in Den Haag dat nu de rust terugkeert."

Citaat IV - Een komma, geen punt

"We doen dit, en we doen dit nu, om staande op de drempel van een belangrijk herdenkingsjaar, samen de weg vooruit de vinden. We delen niet alleen het verleden, maar ook de toekomst. Dus zetten we vandaag een komma, geen punt.'

Lambie: "Dit benadrukte Rutte meerdere keren. Overleg. Dialoog. Maar over herstelbetalingen zat niets in de speech. Een aantal belangengroepen eisen dat. Maar daar is geen politieke steun voor in het kabinet en in de Kamer. In de afgelopen tientallen jaren is er wel volop financiële hulp uit Nederland voor Caribische landen en Suriname geweest. Wel komt er een nationaal slavernijmuseum en een kenniscentrum. En officieel eerherstel voor Tula, de man die op Curaçao een slavenopstand leidde."

Citaat V -  De koning

Tijdens het herdenkingsjaar zullen alle facetten van het slavernijverleden en de doorwerking in onze tijd in het volle licht staan. De koning voelt zich persoonlijk zeer betrokken bij het onderwerp en zal op 1 juli aanwezig zijn bij de herdenking en viering in Amsterdam.

Lambie: "In Den Haag wil niemand nu officieel bevestigen dat de koning ook excuses gaat aanbieden. Rutte spreekt namens de regering, dus dit is ook namens de koning. De toespraak van Rutte maakt de weg wél vrij. Als de politieke discussie is afgesloten, kunnen andere hoofdrolspelers naar voren stappen, zo valt te horen. De koning dus. De eerste mogelijkheid is de reis van het koninklijk paar naar het Caribisch gebied eind januari. Maar dus ook op 1 juli, tijdens Keti Koti. Zo ging het bij excuses aan Indonesië ook: eerst kabinet, dan later koning."