Debat kabinetsval: Wilders onder vuur, Yeşilgöz doorgezaagd over samenwerking met PVV

De meeste pijlen richtten zich tijdens het debat niet op demissionair premier Dick Schoof - die in vak K werd vergezeld door zijn drie overgebleven vicepremiers - maar dus op PVV-leider Wilders. Die pareerde de kritiek door te zeggen dat de coalitie overeind houden juist de makkelijke weg geweest zou zijn.

'Ga ik voor het pluche?'

"Uiteindelijk moet ik de afweging maken: ga ik door voor het pluche, blijf ik zitten, laat ik alle bewindslieden zitten, terwijl ik eigenlijk vind dat mijn belangrijkste belofte niet wordt waargemaakt?" Daarmee doelde Wilders op de belofte om minder asielzoekers Nederland in te laten.

"Heel veel mensen zijn boos dat ik het heb gedaan", zei Wilders over zijn keuze om de PVV uit de coalitie terug te trekken. "Maar ik heb er geen seconde spijt van. En ik weet ook dat er heel veel steun is, omdat ik mijn rug recht heb gehouden en vecht voor die beperking van de instroom van asiel."

Kijk hier hoe Wilders stevige kritiek kreeg te verduren tijdens het debat:

De politicus zei dat veel plannen in de pijplijn zitten, maar gaf toe dat hij lang niet alles heeft bereikt wat hij wilde. Het kabinet had maar een jaar de tijd voordat Wilders het liet vallen en in dat tijdsbestek 'kan je weinig laten zien'.

Een andere grote kwestie tijdens het debat draaide om dezelfde partij – de PVV – en de toekomstige samenwerking met die partij door de VVD.

Harde botsing

Want wil de VVD in de toekomst nog met de PVV samenwerken in een kabinet? Op die vraag wilden GroenLinks-PvdA, D66 en ChristenUnie antwoord van VVD-leider Dilan Yeşilgöz. GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans botste hard met de VVD-leider. Hij noemt verdere samenwerking met de PVV 'de VVD onwaardig'.

Bekijk hier de GroenLinks-PvdA-leider en de VVD-leider met elkaar botsen:

Timmermans wees meermaals op de aanwezigheid van Geert Wilders bij de uiterst rechtse conferentie CPAC in Hongarije, waar de PVV zich volgens Timmermans inliet met 'Poetinvrienden'. Moet Yeşilgöz de PVV niet uitsluiten vanwege de nationale veiligheid, wilde Timmermans weten.

Yeşilgöz kan zich grotendeels vinden in Timmermans' zorgen. Mede daarom wilde de VVD graag de ministersposten van Justitie en Defensie vullen, zei ze.

'Nog geen antwoord op'

Ook ChristenUnie-voorvrouw Mirjam Bikker wil weten of er in de toekomst door de VVD nog wordt samengewerkt met de PVV. Yeşilgöz: "Ik vind het een hele faire vraag van mevrouw Bikker. Ik heb daar vandaag nog niet het antwoord op. Het is 24 uur geleden gebeurd", zegt Yeşilgöz. "Ik wil daar goed over nadenken omdat het een grote stap is."

Op de vraag van D66-leider Rob Jetten over wat de doorslag zou geven in dit besluit, zei ze: "Het is niet één ding."

Ook werd de onmin tussen oud-coalitiegenoten PVV en NSC zeer zichtbaar tijdens een debat tussen Wilders en van Vroonhoven, bekijk dat hier:

Uiteindelijk werd aan het einde van het debat door de hele Kamer een motie aangenomen die oproept tot zo snel mogelijk nieuwe verkiezingen. Vrij kort na het einde van het debat kwam de Kiesraad met een advies voor een datum voor de verkiezingen: 29 oktober.

Volgens de raad is dat de meest reële optie.

"Dit was een doorkijkje naar de verkiezingscampagne die ons te wachten staat. Een campagne waar iedereen Wilders wegzet als wegloper", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Maar ook de VVD wordt flink opgezocht door andere partijen. De persoonlijke stekeligheden tussen Timmermans en Yeşilgöz – ’t was alsof we naar de vorige verkiezingen keken."

'Yeşilgöz kan dit niet volhouden'

"Yeşilgöz kreeg meerdere keren de vraag of de VVD de PVV uitsluit voor een volgend kabinet. Yeşilgöz draaide daar in het debat heel erg omheen, maar dat kan ze niet de hele campagne volhouden. Er zijn ook verschillende voormalige VVD-kopstukken die de PVV nu willen uitsluiten. Over anderhalve week is het VVD-congres. Als Yeşilgöz geen duidelijkheid geeft, kan het haar congres overschaduwen", aldus Lambie.

"Inhoudelijk wordt komende week duidelijk welke plannen controversieel worden verklaard. Een Kamermeerderheid wil in ieder geval tempo maken met de strenge asielwetten. Die behandelen, die doorzetten."

"En er moet een verdeling plaatsvinden van de ministersposten van de vertrokken PVV. Voor de plek van minister Faber van Migratie en Asiel hebben alle overgebleven coalitiepartijen - VVD, BBB als NSC - hun vinger opgestoken. Alle partijen willen blijkbaar in campagnetijd zo’n prominente portefeuille en iets van resultaat laten zien op het migratiedossier."

Welke plannen lopen waarschijnlijk vertraging op, gaan misschien helemaal niet door, en wat bereikte het kabinet juist wel? Politiek verslaggever Marieke van de Zilver maakt in onderstaande video de balans op.