Hoe ministers worden ingezet in de verkiezingscampagne: 'Dit schuurt'

Diverse ambtenaren van verschillende ministeries spreken over een 'dunne scheidslijn'. Ze willen niet met naam en functie worden genoemd, want de relatie met de bewindspersoon mag niet op het spel komen te staan. Het zorgt voor ambtelijk ongemak. Ambtenaren vragen zich soms af of ze voor het ministerie werken of indirect voor de campagne van een politieke partij.

Als minister? Of als partijlid?

Die 'dunne scheidslijn' blijkt als ministers interviews geven waar ze uitspraken doen als partijpoliticus.

Zo gaf minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) een interview aan BNR: hij wilde de NAVO-norm halen door te bezuinigen op asiel en ontwikkelingssamenwerking. Maar zei hij dat als minister van Financiën namens het kabinet? Of als VVD'er? "Het is geen kabinetsbeleid", antwoordt Heinen desgevraagd. "Ik heb een interview gegeven hoe ik er als VVD'er naar kijk."

In onderstaande video reageert Heinen - als minister, niet als VVD'er:

Hoogleraar Staatsrecht Wim Voermans noemt het optreden 'amateuristisch'. "Dat gaat gewoon niet: je bent niet de ene keer VVD'er en dan weer iets anders."

Heinen geeft aan dat hij elke keer onderscheid wil maken: "We gaan natuurlijk naar een verkiezingscampagne toe waarin ik als VVD'er mediaoptredens zal geven, maar ook lid ben van een kabinet."

'Strakke regie van de VVD'

Vooral de VVD staat in Den Haag bekend om de strakke regie. "De VVD kijkt met ons mee. Welke brieven gaan eruit? Hoe kunnen we het goed laten afstralen op de bewindspersoon?", vertelt een ambtenaar.

Ook bemoeit de partij zich volgens verschillende ingewijden regelmatig met berichten op sociale media die officieel vanuit het ministerie worden verstuurd. Typische VVD-termen verschijnen in teksten en dat leidt achter de schermen tot gefronste wenkbrauwen. Volgens ambtenaren draait de VVD-campagnemachine al 'op volle toeren'.

'BBB levert'

Niet alleen door de VVD, door alle coalitiepartijen wordt campagne gevoerd met hun ministers.

Zo gaat de BBB flink de boer op met resultaten van de bewindspersonen. Onder het mom 'BBB Levert' post de partij op sociale media veel over de BBB-bewindspersonen. Bij BBB-ministers merken ambtenaren minder bemoeienis. 'We hebben heel weinig contact met de partij', aldus een ambtenaar.

Voermans ziet BBB-minister Wiersma afgelopen vrijdag wel campagne voeren: "Dat BBB-minister Wiersma een verzoek indient bij de Europese Commissie om derogatie (uitzondering op het mestbeleid) toe te staan voor boeren, dat is geen beleid, dat is campagne." In het regeerprogramma staat dat het kabinet plannen naar Brussel stuurt, maar zegt Voermans: "We hebben al vaker nul op het rekest gekregen hiervoor."

Cameraploeg op de stoep

Ambtenaren worden ook weleens door een politieke partij gepasseerd. "Er zou een brief naar buiten komen, en toen stond er ineens een cameraploeg op de stoep om de bewindspersoon te interviewen," vertelt een ambtenaar. De afspraak was geregeld via een politieke partij – ambtenaren voelden zich gepasseerd.

"Het schuurt soms tussen coalitiepartijen en ambtenaren", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Dat gebeurde ook bij eerdere kabinetten in het verleden en nu ook in het demissionaire kabinet-Schoof. Zeker omdat de overgebleven coalitiepartijen – VVD, NSC en BBB – in de laatste maanden voor de verkiezingen alles op alles willen zetten om te laten zien dat ze nog iets hebben bereikt in dit kabinet. Zo zien we de laatste weken een boel plannen en aankondigingen, die je natuurlijk niet los kunt zien van de campagne."

'Onervarenheid'

Ambtenaren mogen in Nederland niet worden ingeschakeld voor campagne-activiteiten, laat hoogleraar Voermans weten.

Dat politieke partijen willen regisseren, begrijpt Voermans wel. Maar van de kant van de ministers begrijpt hij het niet: "Ik denk dat de bewindspersonen het kompas een beetje kwijt zijn." Oud-premier Rutte wist volgens Voermans precies wanneer hij zich moest omringen door VVD'ers en wanneer door topambtenaren. "Ik vermoed onervarenheid bij de huidige ploeg."