Klap voor studenten door hogere rente valt mee, zeggen economen

Geld lenen kost geld. Deze slogan, die op alle websites voor geldleningen te zien is, gold jaren niet of amper voor studenten. Voor hun opgebouwde studieschuld betaalden ze tussen 2017 en 2022 nul procent rente aan DUO, dit jaar ging dat naar 0,46 procent. Iets waar in november vorig jaar al een fietsprotest voor georganiseerd werd.

De rente voor de studieleningen stijgt volgend jaar naar 2,56 procent omdat het voor de overheid zelf ook duurder wordt om geld te lenen. Ter vergelijking: wie bij een commerciële bank leent, bijvoorbeeld voor een hypotheek, betaalt als snel 4,5 procent rente en dat was in 2018 2,5 procent.

De hogere rente gaat bij een studieschuld van 31.000 euro zo'n 18.000 euro aan rente kosten, becijferde een studente op basis van de rekentool van DUO.

Reden voor een demonstratie. De Landelijke Studentenvakbond (LSVb) laat weten vandaag bij de protesten honderden studenten te verwachten.

Econoom Frank Kalshoven vindt de onrust bij studenten overtrokken. Volgens hem zijn de leenvoorwaarden 'onvoorstelbaar gunstig'.

"De komende vijf jaar betalen studenten 2,5 procent rente. Bij een verwacht inflatiepercentage van 3,8 procent in 2024 (Centraal Planbureau) is de reële rente op studieschulden komend jaar dus 1,3 procent negatief", schrijft Kalshoven, die niet reageerde op vragen van RTL Z, in zijn wekelijkse column in de Volkskrant.

Rente bevriezen niet mogelijk

"Afhankelijk van de omvang van de lening en de hoogte van je salaris, hoeven studenten er niet per se op achteruit op te gaan", zegt ook econoom Marcel Klok van ING. "Natuurlijk waren de studenten met een rente van 0,46 procent nog beter af geweest. Maar je kunt die rente niet bevriezen terwijl alle andere rentepercentages wel stijgen."

Ervan uitgaand dat het inkomen van de studenten meestijgt met de inflatie, zijn ze niet meer geld kwijt door de hogere rente, zegt hij. "Studenten moeten het ook zien als investering in zichzelf. Als je een studie doet waar vraag naar is, loont studeren. Hogeropgeleiden verdienen meer dan lageropgeleiden," aldus Klok.

Uit cijfers van het UWV blijkt dat een hbo'er gemiddeld tien jaar na afstuderen bruto 51.300 euro per jaar verdient, een universitair afgestudeerde zit na tien jaar gemiddeld op 71.700 euro.

Rente door de jaren heen

Studenten waren lang spekkoper. In 2015 betaalden ze 0,12 procent rente, een jaar later 0,01 procent. Van 2017 tot en met 2022 was dat zelfs nul procent. Gratis geld dus. In 2023 ging de studierente naar 0,46 procent. Reden voor de studenten om een fietsprotest te organiseren.

Toch zijn ze ook met 0,46 procent en met 2,56 procent (vanaf 2024) niet heel slecht af. Ter vergelijking. In 2008 lag de studierente volgens DUO op 4,17 procent, in 2009 op 3,58 procent.

Vijf jaar

Studenten moeten op twee manieren rente betalen. Allereerst stijgt de rente voor huidige studenten die hun studieschuld opbouwen. Voor hen is dit rentepercentage één jaar vastgezet. De rente die deze studenten betalen over een basisbeurs en aanvullende beurs wordt echter (net als de lening zelf) kwijtgescholden als ze hun studie binnen tien jaar na de start afronden. 

Je kunt ook extra lenen. Die extra lening wordt de eerste 35 jaar niet kwijtgescholden. Bij het aflossen van studieschuld geldt een rentevaste periode van vijf jaar.

De verhoging die nu wordt ingevoerd, geldt niet voor studenten die al aan het aflossen zijn (tenzij hun vorige rentevaste periode van vijf jaar net afloopt), maar wel voor studenten die dit jaar klaar zijn met hun studie en na hun aflossingsvrije periode van twee jaar beginnen met afbetalen. 

Geld verdienen met lening DUO

In het verleden verdienden sommige studenten zelfs geld met hun lening bij DUO. Daar leenden ze meer geld dan ze nodig hadden voor studie en levensonderhoud. Het extra geld zetten ze op een depositobankrekening, met een hogere rente dan ze zelf moesten betalen. 

"Als studenten geld over hebben door veel te lenen, kunnen ze met dit trucje nog steeds geld verdienen. Het is minder risicovol dan beleggen, wat sommigen ook deden", meent econoom Nic Vrieselaar van Rabobank. "Al hebben steeds meer studenten het geleende geld ook echt nodig voor studie en levensonderhoud. Dat blijft er dus geen geld over voor op een spaarrekening."

Hoewel hij de toon van Kalshoven wel wat 'zuur' vindt, heeft de econoom volgens Vrieselaar wel een punt. "Normaliter stijgen de cao-lonen met ruim twee procent per jaar, nu is dat gemiddeld bijna 6 procent. De inkomens stijgen dus harder dan de schuld stijgt door rente. De schulden smelten dus weg, mits de student een baan vindt. En vanwege de krappe arbeidsmarkt is die kans groot."

Onrust bij studenten

Charan van Krevel is econoom en geeft les op de Universiteit van Amsterdam. Hij merkt dat er bij de studenten veel onrust is over het gestegen rentepercentage. "Het stond wel in de kleine lettertjes, dus ja. Rationeel konden ze het weten. Maar veel studenten hebben er niet bij stilgestaan dat de rente ook kon stijgen. Ze voelen zich nu genaaid."

De rente op de studielening is door de hoge inflatie en de gestegen lonen inderdaad 'negatief', aldus Van Krevel.

Dat werkt zo. Inflatie betekent dat je geld minder waard wordt. Dat is vervelend bij het boodschappen doen: je moet meer geld gaan betalen voor dezelfde hoeveelheid artikelen. Maar het betekent ook dat je lening minder waard is geworden. Degene aan wie je de lening terugbetaalt, kan immers minder van hetzelfde bedrag kopen dan jij deed in het verleden.

Als de inflatie hoger is dan de rente op je studielening kun je daardoor - relatief - voordelig uit zijn. De kosten voor je lening stijgen dan minder hard dan wat je kwijt bent aan algemeen levensonderhoud.

Krevel pleit echter voor nuance. "In theorie pakt een negatieve rente inderdaad voordelig uit. Logischerwijs zou je kunnen stellen dat de studenten helemaal niet zo slecht af zijn."

Maar een negatieve rente is alleen goed, wanneer het inkomen van de studenten ook voldoende meestijgt met inflatie, benadrukt hij. "En dat is niet altijd zo. Zo moeten ook studenten meer gaan betalen voor producten uit de winkel. En als lonen niet meestijgen met de inflatie, dan hebben studenten én met de stijgende rentes om de lening te maken én met koopkrachtverlies, want de inflatie is hoger dan de loonstijging."

Maar als je 5 procent meer gaat betalen, en je loon gaat 10 procent omhoog, dan houd je nog altijd meer over dan vorig jaar.

De LSVb geeft ondanks meerdere verzoeken van RTL Z geen reactie op de visie van de economen.