CPB waarschuwt: financiën Nederland hollen achteruit, ingrijpen nodig
Het Centraal Planbureau (CPB) geeft een duidelijk signaal af aan de formerende partijen die een nieuw kabinet moeten gaan vormen: de overheidsfinanciën hollen de verkeerde kant op. Grote beleidswijzigingen zijn nodig om het begrotingstekort niet tot boven de Europese norm op te laten lopen.
Dat schrijft het CPB in de nieuwste raming over de stand van de economie in het Centraal Economisch Plan. "Wat we zien in onze vooruitblik is dat in de komende jaren de overheidsfinancien behoorlijk snel verslechteren", zegt Pieter Hasekamp, directeur van het CPB. "Dus er zal wel iets moeten veranderen."
"Er zullen op een gegeven moment keuzes gemaakt moeten worden. Je kan niet op deze manier doorgaan met extra geld uitgeven", zegt hij.
Belangrijke info in formatie
Het Centraal Economisch Plan is van groot belang voor het kabinet en dit jaar ook voor de formerende partijen. Op basis van deze cijfers kan het kabinet in het voorjaar de begroting die met Prinsjesdag wordt gepresenteerd bijsturen, als dat nodig is. Omdat het kabinet demissionair is, zullen grote beslissingen aan een toekomstige ministerploeg worden overgelaten. Voor de formerende partijen is het stuk dus erg belangrijk, omdat het inzicht geeft in hoeveel geld er te besteden is.
Het inmiddels demissionaire kabinet heeft de begrotingsteugels flink laten vieren. Daar heeft de schatkist nu nog niet zoveel last van, omdat een deel van het geld niet uitgegeven kon worden (bijvoorbeeld omdat er geen mensen waren om het werk uit te voeren), een aantal meevallers en de sterke economie.
Maar op termijn zal het tekort 'sterk verslechteren', waarschuwt het CPB. Onder andere de klimaat- en stikstoffondsen gaan de komende jaren zwaar drukken op de overheidsfinanciën, net als duurdere zorg, sociale zekerheid, asiel en defensie. Door de gestegen rente moet Nederland ook miljarden per jaar meer betalen over de staatsschuld. Op een sterk groeiende economie om de overheidsfinanciën gezond te houden, hoeven we nu niet te rekenen.
Belasting verhogen
Om de onderwijskwaliteit, woningbouw, toenemende zorgvraag en de energietransitie te tackelen zonder diep in het rood te belanden moeten er volgens het CPB 'scherpe keuzes' gemaakt worden. Dat betekent: geld weghalen ergens anders, 'ombuigen' in Haags jargon, en ook belastingen verhogen.
Zonder ingrijpen loopt het tekort naar verwachting in 2028 op naar 3,3 procent van wat heel Nederland samen verdient (het bruto binnenlands product). In 2032 zou het tekort zelfs uitkomen op 4,6 procent. De Europese grens is 3 procent.
Europese regels
Landen die boven deze grens zitten, komen onder verscherpt toezicht te staan van de Europese Commissie. Er kan zelfs een boete voor worden opgelegd, maar in de praktijk gebeurt dit nooit.
De procedure daarvoor is namelijk ingewikkeld en lang. De Europese Commissie kan voorstellen om een land op het strafbankje te zetten, maar daar moeten al 15 van de 27 lidstaten het mee eens zijn. Vervolgens krijgt het land de tijd om zijn tekort terug te brengen. Gebeurt dat niet, dan kunnen financiële sancties volgen, maar ook daarmee moeten weer minimaal 15 landen instemmen.
Koopkracht stijgt
Voor huishoudens is er aanzienlijk beter nieuws. De koopkracht stijgt voor alle groepen dit jaar, en dus hebben mensen meer te besteden. De inflatie daalt naar verwachting naar 2,9 procent, spullen worden dus minder snel duurder dan de afgelopen jaren.
Tegelijkertijd stijgen de lonen lekker hard door, gemiddeld met 6 procent dit jaar, verwacht het CPB. Door de bank genomen stijgt de koopkracht daardoor met 2,7 procent dit jaar. "De lonen stijgen op dit moment harder dan de inflatie", vat Hasekamp samen.