Einde van X, voorheen Twitter, lijkt nabij: 'Gewone mensen voelen zich er niet meer thuis'

Akwasi is als kandidaat van De Slimste Mens elke avond trending op X door alle racistische en haatdragende reacties. Voor KRO-NCRV reden om voor altijd te vertrekken. "Wij staan als KRO-NCRV voor een samenleving waarin we in harmonie samenleven. Een socialmediakanaal dat aan zijn gebruikers alle ruimte lijkt te geven voor polarisatie en racisme past daar niet bij."

Nieuwe wind sinds Musk

"Je ziet langzamerhand steeds meer mensen, bedrijven en nieuwsmedia van het platform verdwijnen", zegt communicatiewetenschapper Tom Dobber van de Universiteit van Amsterdam. "Het wordt steeds meer een nicheplatform. Dat hangt naar mijn idee allemaal samen met de nieuwe wind die waait sinds de overname door Elon Musk."

"Musk gelooft in een radicale vrijheid van meningsuiting waarbij mensen alles moeten kunnen zeggen", zegt Dobber. "Dat is naar zijn idee goed voor het publieke debat."

Sinds zijn overname heeft Musk veel contentmoderators wegbezuinigd. Zo heeft X maar één moderator in dienst van wie de hoofdtaal Nederlands is. "Dat past in zijn filosofie dat content niet gemodereerd hoeft te worden", zegt Dobber. "Maar juist door dat gebrek aan controle en doordat mensen anoniem kunnen zijn, verschijnt er gigantisch veel negativiteit op X en laten sommige mensen alle fatsoen varen. Negativiteit was er altijd al, ook op Twitter, maar niet zo erg als nu."

Dat de kwaliteit van interactie op X naar beneden gaat, merkt ook Mariëtte van Huijstee, onderzoekscoördinator op het gebied van maatschappelijke verantwoordelijkheid van technologiebedrijven bij het Rathenau Instituut. "Ik heb X sinds de overname door Musk niet meer geopend uit een soort protest. Ik voel me daar als gebruiker niet meer prettig: de drek, de extreme opvattingen, alle ongenuanceerde en ongezouten meningen. Ik voel me daar als gebruiker niet meer thuis."

Volgens Van Huijstee wordt er in Europa en Amerika verschillend gedacht over de vrijheid van meningsuiting. In Amerika gaat die vrijheid nog verder dan hier, zegt ze. "In Europa wordt er doorgaans meer balans gezocht met andere rechten, bijvoorbeeld in het evenwicht met het recht op gelijke behandeling of het recht op privacy. In Amerika wint de vrijheid van meningsuiting het veel vaker van andere rechten. Wat er nu op X gebeurt is daarom heel interessant. In hoeverre voldoet X aan de regels die sinds kort in Europa gelden?"

Dat vereist wat uitleg. Augustus vorig jaar trad de Digital Services Act in werking in Europa, bedoeld om de online verspreiding van illegale inhoud te voorkomen. "Die regelgeving legt bedrijven de verplichting op om de rechten van Europese burgers te beschermen. Het is de vraag in hoeverre X daarin slaagt", zegt Van Huijstee.

Systeem van zelfregulering

Zo is Eurocommissaris Thierry Breton (Interne Markt) al meermaals met Musk in discussie gegaan over diens platform. "Hoogoplopende discussies, want Musk is zoals bekend voor de totale vrijheid van meningsuiting. Hij heeft zijn moderators grotendeels vervangen door een systeem van zelfregulering. Musk vindt dat het niet aan hem is om gebruikers te beperken in hun vrijheid van meningsuiting. De Europese Commissie zegt juist: het is aan jou om een veilige omgeving voor gebruikers te waarborgen."

Van Huijstee verwacht dat Europa voet bij stuk zal houden en Musk de verplichting zal opleggen om zijn gebruikers beter te beschermen. Dan is het buigen of barsten. "En dat zal nog spannend worden. Mijn gevoel zegt nu dat Musk dan liever weggaat uit Europa met X dan dat hij de Europese Commissie gehoorzaamt."

RTL Nieuws blijft actief op X

Dennis van Luling, portefeuillehouder digitaal binnen de hoofdredactie van RTL Nieuws: "Laten we voorop stellen dat RTL Nieuws online haat afkeurt. We vinden het verwerpelijk wat collega’s en onze eigen mensen dagelijks over zich heen krijgen. Maar we hebben met RTL Nieuws geen plannen om te stoppen met X. Als nieuwsmerk willen we zijn waar onze kijkers en bezoekers zijn, onze verhalen delen. In onze app en site, op tv, TikTok, Instagram, Facebook, LinkedIn, Threads en dus ook op X. Wij posten onze verhalen, maar gebruiken X vooral om nieuwswaardige uitspraken te monitoren van politici, bedrijven en experts, bijvoorbeeld als een politiek kopstuk van het toneel verdwijnt. Daar is nog steeds geen goed alternatief voor."

Ondertussen loopt het feestje op X steeds verder leeg en blijven de gelijkgestemden over. "Dat zorgt ervoor dat meer mensen en organisaties zich afvragen: moet ik hier nog wel zijn?", merkt communicatiewetenschapper Dobber. Hij noemt X 'soms een vat vol haat'. "Waar trollen de overhand hebben. Voor de gewone gebruiker werkt X niet meer zoals X ooit bedoeld was. Het wordt steeds moeilijker om met diverse ideeën in aanraking te komen. En dat wordt alleen maar erger."

Hij zegt dat achterblijvers zich geen zorgen hoeven te maken over de invloed op hun eigen gedrag. "Uit onderzoek blijkt dat mensen die online hufters zijn, ook hufterig zijn in het echte leven. Ik denk dus niet dat mensen hierdoor vervelend wórden. Aan de andere kant kunnen vervelende mensen op X wel extra vervelend worden, ómdat ze zich anoniem wanen."

X geen fijn platform meer

Die vervelende mensen zorgen ervoor dat de NOS intern discussieert over het wel of niet doorgaan met het gebruik van X. "Er wordt over gesproken", vertelde NOS Nieuws-hoofdredacteur Giselle van Cann vanochtend op NPO Radio 1.

De NOS stopt sowieso met oproepen via X om te reageren op programma's. "X is natuurlijk geen fijn platform voor interactie meer. Dus ik vind eigenlijk dat we dat niet zouden moeten doen", zegt Van Cann. "Dus daar gaan we mee stoppen. Er komen niet zo heel veel reacties op en de reacties die binnenkomen zijn vaak niet zo prettig. En ze nodigen ook niet uit tot een gesprek. Het is geen platform waar je een fijn gesprek kunt voeren."