Vel over been na 15 jaar Kazachse cel: 'Moeten vader met een lepeltje eten geven'
Vijftien jaar zat Aron Atabek in een gevangenis in Kazachstan omdat hij aan protesten tegen de sloop van woningen meedeed. Deze maand mocht de activist naar huis vanwege zijn slechte gezondheid. Hij verloor in de cel 35 kilo. "Hij zei dat het in de strafkampen van Stalin beter was."
Op de ene foto zie je een gezonde man van 1 meter 80. Op de andere zie je botten met nog wat vel. Op de ene foto weegt Aron Atabek 85 kilo. Op de andere nog maar 50.
Eten geven met een lepeltje
De foto's werden geplaatst door Atabeks dochter, Ajdaná Ajdarchan. "Hij heeft moeite met praten", vertelt ze aan RTL Nieuws. "Hij kan zijn armen en benen niet bewegen. Hij kan niet zelfstandig overeind komen. We moeten hem met een lepeltje eten geven."
(Let op, de foto in de volgende tweet kan als schokkend worden ervaren)
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
In al die jaren dat haar vader in de gevangenis zat, heeft zijn dochter hem geen enkele keer gezien. Ajdaná plaatste nog twee foto's. Op de ene is ze nog een klein meisje. Op de andere is ze een volwassen vrouw:
Verloren jaren
De verloren jaren krijg je niet meer terug. "Ik was echt een vaderskindje", herinnert Ajdaná zich. "Papa hield altijd de moed erin. Vooral dat heb ik gemist. En ik miste het veiligheidsgevoel dat hij me gaf. Als we samen de weg overstaken, deed ik dat met mijn ogen dicht. Want papa was toch bij me."
Dat haar vader werd gearresteerd, kwam voor Ajdaná niet als een verrassing. "Ik ben geboren in een gezin van dissidenten. Mijn vader wist waar hij aan begon."
Veroordeeld voor protesten
Aron Atabek belandde in de gevangenis in 2006. Toen deed hij mee aan protesten in een wijk van Almaty, de grootste stad van Kazachstan. Bewoners protesteerden daar tegen sloopplannen voor hun woningen, die volgens de autoriteiten illegaal waren gebouwd.
De protesten liepen uit op rellen waarbij een politieman omkwam. Hij werd door onbekenden overgoten met benzine en in brand gestoken. Hierop werden een aantal actievoerders opgepakt, onder wie Atabek.
Zijn betrokkenheid bij de dood van de politieman werd niet bewezen, maar hij werd wel veroordeeld voor 'het organiseren van massale ongeregeldheden'. Atabek ontkende, maar kreeg 18 jaar cel.
'Politiek proces'
De veroordeling van Atabek was volgens critici een politiek proces. Kazachstan heeft een slechte reputatie op het gebied van mensenrechten. Het land ligt in Centraal-Azië en bestaat sinds de Sovjetunie in 1991 werd opgeheven.
Na de onafhankelijkheid heeft president Nazarbajev altijd alle oppositie en protesten de kop ingedrukt. Dus ook de protesten waar Atabek aan meedeed. In 2019 trad Nazarbajev onverwacht af, maar achter de schermen blijft zijn invloed groot. Zijn regime zit er nog.
Gesmokkelde mobieltjes
Van alle demonstranten die voor de protesten in 2006 waren veroordeeld, zat Atabek de langste straf uit. Naar eigen zeggen werd hij in de cel gemarteld en in elkaar geslagen. Zijn arm en zijn been werden gebroken.
Dat was nog niet alles. Atabeks dochter vertelt dat hij allerlei soorten martelingen moest ondergaan. "Hij werd vrij vaak op de grond gelegd terwijl er chloor op de vloer werd gesproeid. De kamer werd heel vochtig: er liep water via de muren omlaag. Zo ademde hij constant die verdampte chloor in. Ook werd 's nachts het licht aangelaten."
"Zijn brieven deden er minimaal twee maanden over. Of ze kwamen helemaal niet aan."
Bellen mocht Atabek niet, het lukte hooguit een enkele keer met mobieltjes die andere gevangenen stiekem in handen hadden gekregen. Hij verbood zijn gezin om hem op te zoeken, vertelt Ajdaná. "Hij was bang dat die ontmoetingen tegen hem zouden worden gebruikt, als pressiemiddel."
Met handboeien om in ziekenhuis
Afgelopen maand ging Atabeks gezondheid hard achteruit. Op 21 september kwam hij ten val en kon hij niet meer opstaan. Atabek werd afgevoerd naar het ziekenhuis. Daar lag hij tien dagen lang, met handboeien om.
De vrijlating van Atabek ging op een vreemde manier: zijn familie moest het uit de media vernemen. Hemzelf werd verteld dat hij zou worden overgebracht naar een ander ziekenhuis. Dat bleek een leugen: Atabek werd op het vliegtuig naar huis gezet.
Toch is Atabek niet blij. Hij ziet zijn eigen vrijlating als bedrog. De autoriteiten zijn volgens hem bang dat hij in de cel zou overlijden.
Atabeks resterende celstraf is nu omgezet naar 'vrijheidsontneming', een soort huisarrest. Daar neemt de dissident geen genoegen mee. Hij is pas tevreden als er een streep gaat door het hele vonnis.
Terug naar het front
Nu sterkt Atabek aan bij zijn zus thuis. Sinds vorige week ligt hij aan een zuurstofapparaat vanwege ademhalingsproblemen. Even was er angst voor corona, maar artsen houden het op een longontsteking.
Ajdaná heeft af en toe uitbarstingen van geluk omdat haar vader weer thuis is. Tegelijkertijd is ze in shock en voelt ze verdriet vanwege zijn toestand.
"We moeten elkaar waarschijnlijk opnieuw leren kennen. Hij heeft niet gezien hoe ik volwassen ben geworden." Ajdaná Ajdarchan is zelf nu ook activist.
De woningsloop waar Atabek tegen protesteerde, kwam er uiteindelijk niet. Na de rellen kozen de autoriteiten eieren voor hun geld. De overheid legaliseerde de woningen en legde infrastructuur aan. Van alle actievoerders zit er nu nog één in de cel.
Als Aron Atabek herstelt, wil hij weer politiek actief worden.