Ontvoering en terreur, bendes grijpen de macht in Haïti: 'We vrezen voor ons leven'

De nieuwe machtsverhouding werd afgelopen zondag nog eens flink onderstreept. De huidige premier Ariel Henry reed die dag samen met zijn beveiligers door de hoofdstad Port-au-Prince. Doel was het bijwonen van een herdenking van een van de grondleggers van Haïti.

Maar zwaarbewapende bendeleden versperden de weg en joegen de premier en zijn bodyguards met geweerschoten weg. Niet veel later paradeerde bendeleider Jimmy Cherizier, gehuld in een driedelig wit pak, zelf naar de gedenkplek. Hij liet daarmee zien wie er momenteel de baas is.

Een Haïtiaans YouTube-kanaal legde de parade van Cherizier en zijn zwaarbewapende bendeleden vast.

Cherizier is een voormalige politieagent en wordt in Haïti als de opperbaas gezien. Hij wist rivaliserende bendes bij elkaar te brengen en controleert grote delen van het eiland.

Cherizier heeft als bijnaam Barbecue. Volgens hem omdat zijn vader als straatverkoper gegrild vlees verkocht. Al gaan er ook verhalen rond dat hij de bijnaam kreeg vanwege de tientallen moorden waar hij verantwoordelijk voor zou zijn. Mensen zouden levend zijn verbrand.

Maar 'Barbecue' is voor Haïtianen niet de enige criminele reden tot zorg. In hetzelfde weekend waarin de bendeleider de huidige premier wegjoeg, sloeg een andere bende hard toe. De 400 Mawozo, vrij vertaald de 400 onnozelen, ontvoerden 16 Amerikaanse en 1 Canadese missionaris en hun familie.

De bende eist 17 miljoen dollar losgeld in ruil voor hun vrijlating. De Amerikaanse FBI heeft een team naar Haïti gestuurd om de zendelingen terug te krijgen. Maar de groep Amerikanen zit nog altijd vast.

Protest

Haïtianen gingen deze week de straat op om de onmiddellijke vrijlating te eisen. Inwoners zijn bang dat de ontvoerders met hun actie andere buitenlanders afschrikken om hulp te bieden. Hulp die juist meer dan nodig is na de aardbeving van afgelopen augustus, met zeker 2200 doden.

"Deze Amerikaanse missionarissen hielpen bij de bouw van onze scholen", vertelt Zachary Celus, een van de demonstranten, tegen persbureau AP. "Ze betaalden onze rekeningen, ze doen alles voor ons. Nu zij vastzitten kunnen wij niks meer."

De ontvoeringen zijn, zeker als het om buitenlanders gaat, een lucratieve handel voor de bendes.  Ze richten zich daarom ook steeds meer op de eigen bevolking. Volgens een Haïtiaans onderzoekscentrum op het gebied van mensenrechten zijn er dit jaar al zeker 628 mensen ontvoerd voor losgeld.

Collectief trauma

"Je maakt je elke dag zorgen omdat zo'n ontvoering echt iedereen kan overkomen", vertelt Stephane Vincent, mede-oprichter van de beweging En Avant (naar voren) die Haïti op sociaal en politiek vlak vooruit moet helpen. "Ik kijk nu continu om me heen of ik niet word gevolgd en vrees voor het leven van mijn vrouw als ze de deur uitgaat. We delen daarom via onze telefoons altijd onze locaties."

Vincent woont met zijn vrouw en zoontje van negen maanden in Port-au-Price. Volgens hem balanceert Haïti momenteel op het randje van de afgrond. "We beleven op dit moment een collectief trauma waarin Haïtianen voor hun leven vrezen. De aardbevingen van 2010 en dit jaar zorgden al voor een humanitaire ramp. Maar bovenop het natuurgeweld komen nu deze bendes, er heerst complete anarchie."

Cruciaal was volgens Vincent de moord op de president van Haïti afgelopen juli. Jovenel Moïse werd toen in zijn huis gedood, volgens de politie door een grote groep Colombiaanse huurlingen. Wie het op hem gemunt had en waarom is nog altijd onduidelijk.

"Maar als iemands veiligheid gegarandeerd had moeten zijn, was het wel die van onze president", zucht Vincent. "Dat de president van een land zomaar omgelegd kan worden gaf bendes het gevoel dat hier alles mogelijk is. Iedereen is te pakken."

Tekorten

Na de moord op Moïse werd in alle haast Ariel Henry beëdigd als premier en waarnemend president. Maar onder zijn leiding is de rust allesbehalve teruggekeerd. Zo zijn er deze week grote stakingen, van werknemers in het openbaar vervoer tot vrachtwagenchauffeurs die de benzine naar pompstations moeten brengen.

"Die chauffeurs lopen het risico om door bendes gestopt te worden om de benzine in te leveren. Ze weigeren dat risico te lopen waardoor er nu benzinetekorten ontstaan. Hetzelfde geldt voor andere chauffeurs die voedsel en spullen transporteren. Niet de politie heeft de controle over belangrijke knooppunten, maar de bendes."

Door de erbarmelijke omstandigheden en het gebrek aan perspectief besloten tienduizenden Haïtianen het land te verlaten. Via een 13.000 kilometer lange tocht probeerden ze de Verenigde Staten te bereiken. Maar dat land stuurde onlangs grote groepen Haïtiaanse migranten weer terug naar het eiland.

"Zeker voor die mensen die helemaal niks meer hebben, is het aansluiten bij een bende erg verleidelijk", aldus Vincent. Het maakt de zorgen van hem en zijn landgenoten met de dag groter. Toch denkt hij er zelf niet aan om het land te verlaten.

"Natuurlijk voelen ik en mijn vrouw ons vaak wanhopig. Maar hoe ingewikkeld de situatie hier ook is, wij blijven geloven in een mooie toekomst voor Haïti. Als ik naar mijn zoontje kijk, denk ik ook aan de andere jonge kinderen die hier opgroeien. Dat motiveert mij om ervoor te zorgen dat zij een beter leven hebben."