Formatierecord in zicht: gaat luxe optrekje van prins Bernhard uitkomst bieden?
Nog nooit duurde een formatie zo lang en nog altijd is er geen nieuw kabinet. De onderhandelaars vertrekken vandaag drie dagen én twee nachten naar een Hilversums landgoed van 35 hectare groot. Een kenner van het landgoed kan in ieder geval zeggen dat het ontbijt uitstekend is. "En speciaal voor deze gasten zijn de tijdelijke slaapkamers weer ingericht."
Het is een record waar niemand trots op is. Vrijdag is de formatie 225 dagen onderweg en sneuvelt het oude formatierecord. Demissionair minster Carola Schouten, die namens de ChristenUnie als secondant aan tafel zit, ziet 'geen reden voor een feestje'. "We doen ons uiterste beste om tot een akkoord te komen. Of dat gaat lukken weet ik niet", zegt ze tegen RTL Nieuws.
VVD-fractievoorzitter en secondant Sophie Hermans zegt desgevraagd dat ze snapt dat het frustrerend is dat het zo lang duurt. "Maar soms gaan dingen zoals ze gaan. Het is goed dat we nu drie dagen achter elkaar met elkaar in gesprek gaan."
Engels landgoed
De onderhandelingen verplaatsen zich de komende dagen naar landgoed Zwaluwenberg in Hilversum.
Afgelopen september was daar al een heisessie van VVD, D66 en CDA en CU. Die was zonder succes, maar nadat D66 de blokkade met CU had losgelaten, konden de onderhandelingen begin deze maand toch echt beginnen.
De Zwaluwenberg is een villa gemodelleerd naar een Engels landhuis mét grote tuin. "Het landhuis staat op een heuvel die uitkeek op de voormalige Zuiderzee. Je raadt het al: het gebied was een prettige leefomgeving voor zwaluwen", zegt defensiewoordvoerder Willemijn Teerds, die het landgoed op haar duimpje kent.
Het landgoed werd ooit gekocht door jonkheer Ernst de Pesters. Nu is het eigendom van Defensie en houdt de Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht er kantoor. De eerste in die functie was prins Bernhard, die nog altijd een flinke stempel drukt op de inrichting. Een kamer op de begane grond is naar hem vernoemd.
Rosse woelmuis
De onderhandelaars van VVD, CDA, CU en D66 hebben de komende dagen in ieder geval alle ruimte om rustig te onderhandelen. De villa staat ver van de weg aan het einde van een met beuken omzoomde oprijlaan. Er is een enorme tuin met rozenpergola, een moestuin en tennisbaan. "Je hebt hier geen last van pottenkijkers of andere hotelgasten. En, niet onbelangrijk: er is geen gedoe met extra veiligheidsmaatregelen", zegt politiek commentator Frits Wester.
De tuin zit nog vol leven. Met een beetje geluk kunnen de politici een eekhoorn, das of rosse woelmuis tegen het lijf lopen.
Lange bedden
Wester: "Van de vorige formaties weten we dat de onderhandelaars naast vergaderen ook samen ontbijten, soms een wandelingetje maken en samen lunchen en dineren. En waarschijnlijk drinken ze samen nog een glaasje aan het einde van de dag bij de open haard."
Wat ze te eten krijgen in de 'volbetimmerde eetkamer'? "Dat is een verrassing van de kok. Iedere dag weer", zegt woordvoerder Teerds. De politici slapen er ook.
Toen prins Bernhard er nog zetelde, waren de ledikanten kort. "Maar we hebben speciaal de slaapkamers, zoals die vroeger gebruikt werden door familie De Pesters, weer tijdelijk ingericht." Goed nieuws voor Wopke Hoekstra, de langste van het stel, met zijn ruim 2 meter.
Historie
De Zwaluwenberg is overigens geen rare keus. Er waren al twee keer formatieonderhandelingen. In 2017 trokken de onderhandelaars van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie erheen – de partijen die uiteindelijk het kabinet-Rutte III zouden gaan vormen. Die formatie duurde 225 dagen.
Hoe lang deze formatie gaat duren? "We weten dat de gesprekken daadwerkelijk over de inhoud gaan", zegt Frits Wester. "Het zou nu echt binnen een paar weken klaar moeten zijn."
Gevoelige thema's
De onderhandelaars willen niets kwijt over de thema's die op tafel liggen. Laat staan wat gevoelig ligt. "Maar reken maar dat alle thema's voorbijkomen", zegt Wester: van woningbouw tot immigratie en voltooid leven. "Soms zijn er bepaalde blokken waarin ze over één thema spreken. Maar soms lopen de thema's ook lukraak door elkaar heen. Ze nemen ook niet overal al pasklare besluiten over. Er is sprake van een akkoord op het eind als ze het over alle plannen eens zijn."
Dat ze daar niets over zeggen, is niet gek. "Formeren moet in beslotenheid. Dat kan nu eenmaal niet anders, hoe jammer ook voor de geïnteresseerde waarnemer. Het is belangrijk dat je in vertrouwen met elkaar spreekt. zonder dat iedereen of de achterban zich er mee bemoeit. Daarvoor is dit landgoed een ideale plek."
Remkes
Informateur Johan Remkes verwacht de komenden dagen 'een aantal heel stevige inhoudelijke discussies' te voeren met de partijen aan de formatietafel, zei hij voorafgaand aan de overlegmarathon.
Hij verwacht op sommige terreinen ook echt knopen te kunnen doorhakken.
Opmerkelijk momenten in formatie
- 25 maart Papieren van verkenner Kajsa Ollongren lekken uit: een 'functie elders' voor Pieter Omtzigt.
- 1 april Rutte vecht voor zijn politieke leven in een marathondebat.
- 3 april De ChristenUnie gooit in het paasweekend de deur dicht en laat weten niet meer met Rutte te willen regeren.
- 17 juni Kaag laat weten dat ze niet nog 1 keer met 'roestige auto' ChristenUnie in zee wil.
- 16 augustus Kaag sluit weer de ChristenUnie uit.
- 20 augustus PvdA en GroenLinks laten weten dat ze als één blok de formatie in willen.
- 7 september Kaag haalt hard uit naar Rutte in HJ Schoo-lezing.
- 17 september Kaag stapt op als minister van Buitenlandse Zaken
- 18 september Ank Bijleveld (CDA) komt daardoor in een lastige positie en stapt ook op.
- 26 september Kaag heft de blokkade tegen de ChristenUnie op.
- 30 september Doorbraak in formatie: daadwerkelijke onderhandelingen kunnen beginnen.