Grote ijsplaat op Antarctica dreigt binnen vijf jaar te versplinteren
In een grote ijsplaat op Antarctica zijn zwakke plekken te zien. Dat is verontrustend: de plaat is onderdeel van de Thwaites-gletsjer en zorgt ervoor dat die minder snel smelt. Als de ijsplaat versplintert – en dat gaat binnen vijf tot tien jaar gebeuren – smelt de gletsjer veel sneller, waardoor de zeespiegel ruim een halve meter kan stijgen.
De Thwaites-gletsjer ligt in het westen van Antarctica en is ongeveer zo groot als Groot-Brittannië. Door klimaatverandering is het smeltwater van deze gletsjer op dit moment goed voor 4 procent van de zeespiegelstijging.
Barst in de voorruit
Een toename van de stijging is voorlopig nog niet aan de orde, omdat de ijsplaat die voor de gletsjer ligt het smelten vertraagt. Maar op nieuwe satellietbeelden is te zien dat deze ijsplaat steeds meer scheuren krijgt.
De scheuren zijn te vergelijken met een barst in de voorruit van je auto, schrijven de onderzoekers die de beelden publiceerden in hun rapport. "Zo'n barst verzwakt de ruit en een kleine schok kan er al voor zorgen dat het raam in honderden scherven uit elkaar valt."
De Amerikaanse wetenschappers schrijven dat de ijsplaat binnen vijf tot tien jaar zal versplinteren. Als dit gebeurt, kan de gletsjer drie keer sneller smelten. De gletsjer staat ook wel bekend als 'Doomsday-gletsjer', omdat de zeespiegel ruim een halve meter zou stijgen als die helemaal smelt.
Zeespiegel zal stijgen
De oostelijke ijsplaat zal zelf niet direct zorgen voor een stijging van de zeespiegel, legt Stef Lhermitte uit. Hij is glacioloog aan de TU Delft en bestudeert poolkappen aan de hand van satellietbeelden. "Een ijsplaat is een stuk drijvend ijs en ligt dus al in het water." Lhermitte vergelijkt het met ijsblokjes in een glas cola: als de ijsblokjes smelten, zit er niet opeens meer vloeistof in het glas.
Het probleem zit bij de gletsjer die door de ijsplaat op z'n plek wordt gehouden. "Een gletsjer ligt namelijk op land. Als het ijs van de gletsjer smelt en in het water komt, stijgt de wereldwijde zeespiegel wél." Net als wanneer je een ijsblokje in een glas cola doet.
Horizontale zwaartekracht
Het smelten van de hele Thwaites-gletsjer zal veel invloed hebben op de zeespiegel, zeker in Nederland. "Dat komt door de horizontale zwaartekracht", legt glacioloog Lhermitte uit.
Oceaanwater wordt aangetrokken door grote ijsmassa's, zoals die op Antarctica. Hierdoor staat de zeespiegel rond de ijskappen hoger. "Als daar nu een groot stuk ijs verdwijnt, verliest Antarctica wat van die aantrekkingskracht, waardoor het water daar juist wegstroomt." De zeespiegel bij de ijskappen daalt dan, terwijl de zeespiegel duizenden kilometers verderop juist stijgt. "En omdat Nederland aan de andere kant van de wereld ligt, komt er naar verhouding meer water onze kant op."
Het slechte nieuws is dat we het versplinteren van de ijsplaat op dit moment niet meer kunnen tegengaan. Zelfs als de hele wereld vandaag nog stopt met het uitstoten van broeikasgassen, blijft de temperatuur stijgen en het ijs smelten. "Het is een proces dat niet van de ene op andere dag stop te zetten is", legt Lhermitte uit.
Onomkeerbaar proces
Uit het IPCC-rapport van eerder dit jaar bleek al dat sommige veranderingen van het klimaat onomkeerbaar zijn. Zo zal de zeespiegel de komende duizenden jaren blijven stijgen, en ook het smelten van gletsjers op bergen en in het poolgebied kan nog eeuwen doorgaan.
Het goede nieuws is dat het volledig smelten van de Thwaites-gletsjer nog tientallen jaren zal duren. "Het is niet meer te stoppen, maar het gaat heel langzaam. Dat geeft ons de kans om ons zo goed mogelijk aan te passen en voor te bereiden. De zeespiegel blijft stijgen, maar afhankelijk van de keuzes die we nu maken stijgt de zeespiegel meer of minder."
