Ja, waarom zijn de Spelen in China, ondanks schending mensenrechten?

De Zweedse schaatser verkondigde dat het 'buitengewoon onverantwoord' was om de Spelen toe te wijzen 'aan een land dat mensenrechten zo overduidelijk schendt als het Chinese regime'..

In dit artikel beantwoorden we zeven vragen over deze kwestie. 

1. Waarom heeft het IOC ondanks de mensenrechten voor China gekozen?

Veel landen, waaronder Duitsland en Zwitserland, haakten in een vroeg stadium af voor de organisatie van de Spelen van 2022: Er was publieke tegenstand in beide landen. Ook Noorwegen was in de race, maar trok zich uit eigen beweging vroegtijdig terug.

Het IOC bleef over met twee opties: Almaty (Kazachstan) en Peking. Volgens IOC-president Thomas Bach was Peking een 'logische keuze', aangezien China over veel faciliteiten beschikt. Bach: "Het is een veilige keuze. We weten dat China zijn beloftes nakomt."

2. Heeft het IOC iets gezegd over de mensenrechten, en mogen sporters hun mening geven?

Het IOC heeft zich behoorlijk op de vlakte gehouden om China niet tegen het hoofd te stoten.

Wat betreft de sporters stelt het IOC in het Olympisch Handboek dat politieke uitingen tijdens de Spelen niet mogen. Dat wil zeggen: geen gebaren op het erepodium, geen sportkleding met politieke boodschappen, en geen politiek gemotiveerde uitspraken tijdens interviews. Echter, voor Van der Poel geldt dit natuurlijk niet meer, aangezien hij al weer terug is in Zweden.

Hij heeft er bewust voor gekozen om hier pas bij terugkomst over te beginnen, zei hij. Wel twijfelde hij omdat hij niet wil dat de andere nog aanwezige Zweedse sporters er problemen door krijgen. 

De olympische regels gelden voor atleten, en er zijn geen zaken bekend van teams die gestraft worden voor de politieke uitspraken van een individu.

3. Is Van der Poel de eerste die een statement maakt op deze Spelen?

Op deze Spelen zagen we tot nu toe weinig protest: Wel was er een Turkse skiër die een opvallende vlag onder op zijn skies had afgedrukt. 

Die deed sterk denken aan de vlag van Oost-Turkestan, die door China wordt gezien als symbool van separatisme onder Oeigoeren in West-China.

Ook was er een Oekraïense atleet die een shirt toonde met de tekst: 'No War in Ukraine', een verwijzing naar de Russische troepenopbouw aan de grens met Oekraïne. Deze acties hebben tot dusver niet tot sancties geleid vanuit het IOC.

Sommige landen, zoals de VS en België, besloten voorafgaand aan de Spelen al om China diplomatiek te boycotten. Nederland deed dat niet.

4. Is er reactie op Van der Poel in China? Komt de kritiek ook bij het volk terecht?

In Chinese media blijft het tot dusver stil over Van der Poel. Er zijn wel wat commentaren te vinden op Chinese sociale media, maar het heeft weinig engagement.

De strekking van de meeste commentaren die tot dusver te lezen zijn: "Wat doet hij hier dan, als hij China zo slecht vindt?"

5. Kan China zelf ook sancties opleggen aan buitenlanders die kritiek leveren?

De regels voor politieke uitspraken vallen in principe onder IOC-regelementen. Dus het is aan het IOC om te 'handhaven'.

Echter, sporters bevinden zich op Chinees grondgebied waar de Chinese wetten gelden. Mocht het zover komen dat een atleet iets zegt over, bijvoorbeeld, de Tibetaanse kwestie, dan zou China in theorie kunnen zeggen: dit is aanzetten tot separatisme, wat strafbaar is in China, dus we arresteren die atleet. Maar de uitspraken van Van der Poel vallen daar niet onder.

6. Alle journalisten zitten in een bubbel. Komt dat China lekker uit?

Het feit dat de journalisten in een bubbel zitten maakt het voor China makkelijker om buitenlandse pers weg te houden van gevoelige onderwerpen.

In de bubbel kunnen journalisten bijvoorbeeld niet met mensenrechtenactivisten spreken, en ze kunnen niet communiceren met Chinezen. China zou dat nooit openlijk toegeven, maar het komt zeker niet slecht uit.

7. Hoe staat Nederland erin?

Het NOC*NSF neemt een enigszins andere positie in dan het IOC: Volgens de Nederlandse olympische koepel mogen atleten zich tijdens de Spelen uitspreken.

Tot dusver is dat nog niet gebeurd. Degenen die wij benaderden, willen er tijdens de Spelen niets over zeggen. 

Wat is er in het kort aan de hand in China wat betreft mensenrechten?

China wordt internationaal bekritiseerd vanwege mensenrechtenkwesties in het hele land, maar een paar onderwerpen krijgen daarbij veel aandacht: De Oeigoeren, een islamitische minderheid in het westen van China, wordt stelselmatig onderdrukt. China wil hen assimileren en 'meer Chinees' maken, onder andere door ze in heropvoedingskampen te stoppen.

Dan is er Hongkong, de voormalige Britse kolonie die tot voor kort meer vrijheden had dan de rest van China, waar de overheid nu hard ingrijpt. China wil dat Hongkong in de pas gaat lopen met China, vooral op het gebied van censuur en beperkingen van andere vrijheden.

Tibet is ook nog af en toe in het nieuws: daar gaat het vooral om inperkingen van religieuze vrijheden.