Als de oorlog in Oekraïne onder je huid kruipt: zo ga je om met schokkende beelden

"Verdriet, afschuw, schrik, angst, boosheid, machteloosheid. Het zijn allerlei emoties die je kunt krijgen bij het zien van beelden uit het oorlogsgebied", legt Liesbeth Renckens uit. Ze is klinisch psycholoog bij het ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum en werkt dagelijks met mensen die te maken krijgen met schokkende gebeurtenissen. 

Identificeren

Vooral mensen die zich identificeren met wat ze zien, kunnen soms de beelden moeilijk verteren. "Denk aan mensen die de oorlog hebben meegemaakt. Als zij worden geconfronteerd met dit soort beelden kunnen ze herbelevingen krijgen." Of bijvoorbeeld ouders, die dat beeld van een radeloze Oekraïense moeder maar niet uit hun hoofd krijgen. Wat als ik mijn kind zou verliezen in een oorlog? 

Identificeren, dat doen we met de oorlog in Oekraïne veel meer dan met andere oorlogen zoals in Jemen of Syrië, zegt Renckens. "Dat is oneerlijk maar ook verklaarbaar. Het bijzondere aan deze oorlog is dat het in Europa is. Mogelijk is daardoor de verslaggeving veel levendiger. De mensen uit Oekraïne lijken op ons. En er is een dreiging van kernwapens, waardoor sommige mensen het idee hebben dat ons ook iets kan overkomen."

Geëmotioneerd raken bij bepaalde video's of foto's, beelden die op je netvlies blijven branden, dromen dat je zelf in oorlog leeft. Renckens stelt ons gerust: dat zijn normale reacties van je brein op de gebeurtenissen. In de kern is incidenteel bekijken van schokkende beelden niet schadelijk, langdurige blootstelling aan schokkende beelden waar je jezelf mee identificeert kan dat wel zijn.

"Die foto uit Boetsja, met die hand met roodgelakte nagels. Dat is een gruwelijk beeld dat echt binnen kan komen. En dat mag ook. Maar als dat beeld na twee weken nog steeds niet bij je weggaat, of je kunt niet meer goed slapen of je concentreren omdat je alleen maar aan de oorlog denkt, dan is het tijd om er iets aan te doen."

Dan gaat je lichaam namelijk in overlevingsstand, vult crisismanager Andrea Walraven-Thissen aan. "Je lichaam krijgt een stressreactie. Je maakt meer cortisol en adrenaline aan. Dat is een hele gezonde reactie van je lijf. Maar dat stresssysteem is niet slim: hij begrijpt niet wanneer je weer mag afschalen. Dat moet je zelf doen."

"Zie het als een weegschaal. Aan de ene kant heb je die stressreactie. Je voelt machteloosheid en controleverlies. Dat moet niet te veel naar een kant gaan hellen. Om die weegschaal te stabiliseren, moet je zelf de regie in handen nemen."

Met mate

Haar belangrijkste raad is dan ook: bekijk schokkende beelden met mate. Verzwelg jezelf niet in eindeloze berichten, video’s en foto’s uit het oorlogsgebied. 

"Vermijden van de beelden kan natuurlijk bijna niet. Daarom moet je zelf de hoeveelheid beelden die je ziet begrenzen. En als je het toch wil zien, doe het dan bewust en met aandacht. Focus je op het nieuws als je het kijkt. Kijk het niet als je tegelijkertijd andere dingen aan het doen bent.  Zet het daarna uit en ga iets anders doen."

Liesbeth Renckens kan dat alleen maar beamen. "Wat je niet binnen krijgt, hoef je ook niet kwijt te raken."

Omgaan met schokkende beelden

Hoe kun je het beste omgaan met de schokkende beelden uit Oekraïne? Crisismanager Andra Walraven-Thissen geeft een aantal tips. 

1. Met mate

Zorg dat je niet uren achter elkaar, of herhaaldelijk, schokkende beelden ziet. Als je het toch wil zien, kies dan bewust je moment om de beelden tot je te nemen. Sluit daarna af en ga iets anders doen. 

Het is ook niet verstandig om de televisie ‘op de achtergrond’ aan te hebben als je bijvoorbeeld aan het koken bent. Dan krijg je toch onbewust nog veel mee.

2. Geluid uit

Beelden komen veel heftiger binnen met geluid. Zet dus het geluid uit als je een schokkende video wil kijken. Je kunt ook ‘automatisch afspelen’ uitzetten, zodat je niet ongewild wordt geconfronteerd met een schokkende video in je tijdlijn.

3. Beweeg

Voel je dat de beelden veel emoties bij je opwekken? Ga dan een stukje wandelen of fietsen. Stresshormonen willen je lijf namelijk aanzetten tot beweging. Focus je op je activiteit en geef je lijf de ruimte om de stresshormonen te verwerken. Doe het rustig aan, heel actief sporten werkt juist averechts. 

4. Zoek de rust en het positieve op

Angst is besmettelijk, maar rust ook. Zoek die rust actief op. Een slapend kind op je borst werkt bijvoorbeeld heel goed. Of een spinnende kat op je schoot. 

Ben je ouder en trek je het leed van de kinderen in Oekraïne erg aan? Ga dan juist iets met je eigen kind doen. Lees het voor, of zing samen een lied. Houd jezelf stabiel, daardoor kunnen wij ook beter andere mensen helpen.

5. Praat erover

Jouw gevoelens over de oorlog in Oekraïne mogen er zijn. Heb je er veel gevoelens bij, praat er dan over met je naasten.