Vrijheid van meningsuiting of slechte journalistiek: gaan juicekanalen te ver?

Steeds vaker stappen BN'ers naar de rechter om de roddelkoningen en -koninginnen aan te pakken. Zo sleepte Samantha Steenwijk Yvonne Coldeweijer voor de rechter over een video die Coldeweijer eerder publiceerde op YouTube. Daarin beschuldigde ze Steenwijk van het gebruik van illegale dieetpillen.

In een kort geding eist Steenwijk een rectificatie en 5000 euro; ook moet Coldeweijer haar bronnen prijsgeven. Coldeweijer heeft de video offline gehaald en op Instagram gezegd dat Steenwijk het verhaal ontkent. Zij vindt dat de rectificatie zo voldoende is. De zangeres is het daar niet mee eens: ze wil dat Coldeweijer onomwonden zegt dat ze ernaast zat.

Roddelpraat vs. Famke Louise

Het is niet de eerste keer dat een juicekanaal voor de rechter staat. Eerder won zangeres Famke Louise een kort geding tegen Roddelpraat, het format van Dennis Schouten en Jan Roos. Zij deelden een niet-uitgebracht nummer van de zangeres en suggereerden dat ze misbruikt en mishandeld zou zijn door Ali B. De rechter bepaalde dat Roddelpraat de video over Famke Louise offline moest halen.

Schouten en Roos zeiden achteraf niet verrast te zijn over de uitspraak. Volgens hem en Roos was er 'juridisch wat betreft de vrijheid van meningsuiting niks aan de hand'.

"We hebben nooit gezegd dat ze misbruikt is. We hebben gespeculeerd over wat zij zou kunnen bedoelen met die diss track. Er is nooit gezegd: ze is misbruikt. Het was actueel en in het nieuws, het is toch niet gek dat je die dan laat horen."

Hebben zij een punt? Ja en nee, legt jurist Charlotte Meindersma uit. "Voor juicekanalen gelden dezelfde regels als voor andere media en bijvoorbeeld roddelbladen. Ze hebben vrijheid van meningsuiting, maar moeten rekening houden met iemands eer, goede naam en privésituatie."

Bij elke roddel moet dus de afweging gemaakt worden of het nieuwtje belangrijker is dan iemands imago en privésituatie. Is een nieuwtje nieuwswaardig, dan mag het gedeeld worden, maar 'dat is een lastige afweging'. "Vaak wordt er alleen gekeken naar of iets 'leuk' is om te delen", zegt Meindersma.

Commerciële belangen

Volgens Stefan Kalff, advocaat van Samantha Steenwijk gaan juicekanalen hierin veel te ver. "Alles lijkt geoorloofd op juicekanalen. De praktijken van deze roddelkanalen en wat ze teweegbrengen zijn grensoverschrijdend." Ook bewegen de kanalen zich volgens hem op een hellend vlak door commerciële belangen. "Dit alles leidt ertoe dat exploitanten menen dat zij zich in een rechteloos vacuüm bevinden. Wel de lusten, maar niet de lasten."

Reputatiespecialist Willem van Lynden is het ermee eens. Hij vindt dat juicekanalen verder gaan dan roddelbladen als Story of Privé, 'hoewel die er ook niet bepaald journalistieke standaarden op nahouden'. "Juicekanalen positioneren zich als buitenstaander van de rest van de media. Ze vinden zichzelf slechts een doorgeefluik van roddels."

Bovendien zijn juicekanalen niet afhankelijk van BN'ers voor een interview, zoals de bladen dat wel zijn. "Ze hoeven geen relatie op te bouwen met de BN'er en kunnen daardoor ook harder zijn."

Hoor en wederhoor

Door zich als doorgeefluik te positioneren, onttrekken de juicekanalen zich dus aan de journalistieke normen en waarden als hoor en wederhoor en het gebruik van meerdere bronnen. Onterecht, vindt jurist Meindersma. "Ook zij zouden zich aan de basis moeten houden: één bron is geen bron en hoe ernstiger de beschuldiging, hoe meer je moet weten dat het klopt."

Coldeweijer zegt de tips die ze krijgt zelf te checken. Hoe ze dat precies doet, wil ze niet zeggen, ook om haar bronnen te beschermen. "Ik breng roddels de wereld in, showbizz. Dat vinden de mensen leuk en zo moet je het ook opvatten. Het is entertainment", zei ze voorafgaand aan het kort geding tegen RTL Nieuws.

"Ik ben hiermee begonnen omdat ik veel BN’ers hypocriete mensen vind. Hoor en wederhoor? Moet ik dan Samantha opbellen om te vragen of ze die pillen gebruikt? Tja."

Wat ook meespeelt is het bereik. Iets dat op Instagram Stories wordt gedeeld is na 24 uur weer weg, maar een YouTube-video blijft altijd bestaan. "Als iets landelijk wordt gedeeld, is het ook anders dan wanneer het alleen in het lokale krantje staat", zegt Van Lynden. "Televisie en video wegen daarin ook zwaarder dan de krant en Instagram Stories wegen weer minder zwaar dan een video op YouTube."

Privacy

Bovendien heeft elke burger van de Europese Unie het recht om vergeten te worden. Dat houdt kortgezegd in dat je kunt afdwingen dat bepaalde verouderde of onjuiste privacygevoelige informatie verwijderd wordt door organisaties die deze gegevens verspreiden.

"De juicekanalen zijn de grenzen aan het opzoeken van wat er kan en het is nu aan de rechter om duidelijk te maken dat de regels die voor de journalistiek gelden, ook voor hen gelden", zegt Meindersma.

'Barbara Streisandeffect'

Ze acht de kans groot dat er meer BN'ers naar de rechter zullen stappen, al is het de vraag of dat altijd even handig is. "Als het gaat om roddels moeten BN'ers oppassen voor wat wij het Barbara Streisandeffect noemen, waarbij je juist door rechtszaken de aandacht vestigt op iets waarvan je wilde dat het niet naar buiten zou komen."

Dat gebeurde Streisand met een luchtfoto van haar huis in Malibu. De zangeres spande een rechtszaak aan tegen een website die de foto publiceerde. De zaak kwam vervolgens in het nieuws, waardoor uiteindelijk iedereen de foto te zien kreeg. 

Of Samantha Steenwijk het kort geding van Yvonne Coldeweijer wint, moet nog blijken. Daarover doet de rechter op 29 april uitspraak.