Bloedbad op basisschool Texas: 'Er zijn meer wapens dan mensen in de VS'
Het zoveelste drama op een Amerikaanse school. In Texas schoot een 18-jarige schutter negentien kinderen en twee volwassenen dood op een basisschool. En dus laait ook de discussie over wapenwetgeving in de VS weer op. We vragen Amerika-correspondent Erik Mouthaan hoe dat nu zit.
1. Dit is het zoveelste bloedbad op een school. Wat maakt dit los in de VS?
"Ongeloof en een schok bij de meeste Amerikanen dat het wéér misgaat op een school. Je merkt dat veel mensen direct in hun politieke hoek gaan zitten en op die manier naar dit nieuws kijken. Aan de ene kant heb je de Democraten en linkse Amerikanen die zeggen: wanneer gaan we hier eindelijk iets tegen doen? Daar tegenover staan de Republikeinen en het meer rechtse deel van de bevolking die zeggen: we gaan het wapenbezit niet inperken, want wapens zijn nodig om ons veilig te houden in dit land. Daar vinden veel mensen dat er beter geïnvesteerd kan worden in de mentale gezondheid van potentiële daders."
2. Bij veel mensen staat de schietpartij in 2012 op de Sandy Hook Elementary School in Newton nog helder voor de geest. Is sindsdien iets veranderd?
"Die schietpartij hakte er hier stevig in. Er vielen toen zelfs 26 doden, onder wie twintig kinderen. Destijds zagen we dat president Obama alles op alles zette om een wapenwetswijziging door te voeren. Dat is niet gelukt, ook al bleek toen uit peilingen dat een overgroot deel van de Amerikanen voorstander was van meer controles en betere registratie. Obama heeft later gezegd dat hij het meest bedroefd en beschaamd was over het feit dat het hem niet is gelukt om na 'Newton' voor aanpassingen te zorgen."
3. Hoe zit het nu met die wapenwetgeving? Kun je als 18-jarige een pistool of een automatisch wapen kopen in iedere staat?
"In de Verenigde Staten heeft elke staat zijn eigen regels, zoals ieder land in Europa ook eigen regels heeft. Maar in principe heb je als Amerikaan het recht om een wapen te kopen als je geen crimineel verleden hebt, en je een controle doorstaat waarbij gekeken wordt naar eventuele incidenten in het verleden. Dat staat in het veelbesproken tweede amendement van de Amerikaanse grondwet, waar overigens geen leeftijdsgrens staat aangegeven. In de praktijk is het wel vaak zo dat je minimaal achttien jaar moet zijn om een wapen te kopen. Of je zo'n wapen bijvoorbeeld ook zichtbaar bij je mag dragen als je over straat loopt, verschilt ook weer per staat."
4. Iedereen zal het er wel over eens zijn dat dit een keer moet stoppen. Maar hoe?
"Ik zie dit niet snel stoppen. De politieke wil om iets te veranderen is er op dit moment niet. Ik vond de woede van president Joe Biden wel tastbaar, we zullen zien of hij hier een speerpunt van wil maken. We zitten in een verkiezingsjaar, maar hij wil ook veel andere dingen bereiken in het parlement. Er kan bijvoorbeeld een compromis worden gesloten tussen voor- en tegenstanders over bepaalde regels van wapenbezit, zoals strengere controles. Dat geldt ook voor de nu nog ongeregistreerde wapens waarvan je de onderdelen los kunt bestellen en die je vervolgens zelf in elkaar kunt zetten, ook wel doe-het-zelfwapens of spookwapens genoemd."
"De politieke wil om iets te veranderen, is er op dit moment niet."
5. Het zal dus uiteindelijk vanuit de zwaar verdeelde politiek moeten komen?
"Regels kunnen veranderen. Zo waren automatische wapens tussen 1994 en 2006 nog verboden in Amerika, dat is later weer anders geworden. President Biden pleit nu voor een verbod op aanvalswapens voor particulieren, ook wil hij dat staten zelf actie gaan ondernemen tegen mensen met wapens die een risico kunnen vormen. Je zit nu in de gekke situatie dat er meer wapens dan mensen zijn in de VS. Veel mensen grijpen dat weer aan om te zeggen: als het er zoveel zijn, dan heb ik zelf ook een wapen nodig. Ik ben niet optimistisch, maar je weet het nooit. Heel veel Amerikanen accepteren dit niet, dus misschien dat er een grote maatschappelijke beweging ontstaat zoals eerder bij Black Lives Matters."