Blijft of vertrekt Draghi? Europa kijkt angstig mee

Premier Mario Draghi kondigde vorige week zijn vertrek aan na gesteggel met coalitiepartij Vijfsterrenbeweging. Omdat president Mattarella zijn ontslag niet accepteert, zitten Italianen in grote onzekerheid. Vandaag en morgen spreekt Draghi de senaat en het parlement, en wordt duidelijk of en onder welke voorwaarden hij aanblijft.

Het is alleszins een politieke crisis die niet on-Italiaans klinkt. "Maar die komt wel op het slechtst denkbare moment", zegt correspondent Anouk Boone. 

Italië verkeert namelijk ook in een zware economische crisis. Er is veel werkloosheid, een torenhoge inflatie en een enorme staatsschuld. "Het is het gevolg van decennialang mismanagement", zegt Boone. "En daar kwam dan de coronacrisis bovenop. Die heeft er flink ingehakt hier."

Premier Draghi leek sinds zijn aantreden in 2021 juist de rust in de economie terug te brengen. Nadat hij als president van de Europese Centrale Bank in 2012 de euro van de ondergang had weten te redden, wordt nu van hem verwacht dat hij hetzelfde doet voor Italië.

Begroting niet rond

Maar daarvoor is een goede begroting voor volgend jaar essentieel. In oktober moet die aan het parlement gepresenteerd worden, waarna de onderhandelingen kunnen beginnen. Voor het eind van het jaar moet het parlement akkoord zijn.

Een politieke crisis brengt dat in gevaar. Als Draghi doorgaat met een ruziënde coalitie, wordt het moeilijk overeenstemming te bereiken. Komen er nieuwe verkiezingen, dan wordt het nog moeilijker. "Die vinden dan plaats terwijl je eigenlijk al met die begroting bezig moet zijn", zegt Boone. "Zie die dan daarna nog maar eens op tijd rond te krijgen."

Coronamiljarden in gevaar

Ondertussen staan er ook nog heel veel coronamiljarden op het spel voor Italië. Om de klap van de coronacrisis op te vangen, kan Italië rekenen op een flinke smak geld uit het coronaherstelfonds van de Europese Unie. Zo'n 200 miljard euro van de 750 miljard in het potje gaat naar de Italianen. 

Maar daar zijn wel strenge voorwaarden aan verbonden. Zo moet het Italiaanse justitieapparaat hervormd worden en moeten de Italianen meer investeren in groene energie. Premier Draghi ging daar direct mee aan de slag. Hij bouwde een ministersploeg om zich heen die precies die doelstellingen kon realiseren. 

Gerommel in de coalitie of nieuwe verkiezingen kunnen ook die miljarden in gevaar brengen. De Vijfsterrenbeweging blokkeerde al belangrijke hervormingsplannen. En bij nieuwe verkiezingen zou er zomaar een rechts-populistische partij kunnen winnen.

'Brussel kan geldkraan dichtdraaien'

"Die staan er nu goed voor in de peilingen", zegt Boone. "De Vijfsterrenbeweging weliswaar niet, maar partijen zoals Fratelli d'Italia en Forza Italia wel. Dat is de partij van Silvio Berlusconi."

Waar Draghi juist inzette op meer Europese samenwerking, keren die partijen zich traditioneel juist meer af van de Europese Unie. Ook staan ze erom bekend het niet zo nauw te nemen met Europese regelgeving. "Als Italië zich niet aan de voorwaarden voor het EU-geld houdt, kan Brussel de geldkraan dichtdraaien", zegt Boone. 

In dat geval loopt Italië broodnodige miljarden mis. Als dan ook nog eens de begroting niet rondkomt, zou het land zomaar eens failliet kunnen gaan. "Italië kan als een kaartenhuis in elkaar zakken."

Griekenland-scenario

In Brussel wordt angstvallig gekeken naar de ontwikkelingen. Ook voor de rest van Europa zijn het heel spannende dagen in Italië. "Italië riskeert een crisis voor heel Europa", legt Boone uit. "Je moet je realiseren dat Italië de derde economie van de Europese Unie is."

Omdat Italië de euro als betaalmiddel gebruikt, kan het de munt meenemen in z'n val. "Als de Italiaanse economie op z'n gat gaat, dreigt er een soort Griekenland-scenario. Er kan een nieuwe eurocrisis ontstaan."

Dat is het zwartste scenario, en zover is het nog niet. "Het is lastig te voorspellen wat er gaat gebeuren", zegt Boone. "Het is niet eens zeker dat Draghi weggaat. Er is zó'n groot appèl op hem gedaan de afgelopen dagen. Heel veel mensen willen dat hij blijft, van links tot rechts. Het is de vraag of hij die wens kan weerstaan."