Waarom Air France en Airbus terechtstaan voor de dodelijke vliegramp van 2009
In de vroege ochtend van 1 juni 2009 verdween vlucht AF447 plotseling van de radar. Het Airbus-toestel van Air France was met 228 mensen aan boord onderweg van Rio de Janeiro naar Parijs, maar zou daar nooit aankomen. De beruchte vliegramp zorgde voor grote veranderingen in de luchtvaart, maar ook veel verwijten. Ruim dertien jaar later staan de twee bedrijven nu alsnog voor de rechter.
De rechtszaak in Parijs begint maandag 10 oktober en loopt tot 8 december. Hieronder leggen we uit waarom deze zaak nu alsnog voor de rechter komt. Allereerst:
1. Hoe kon deze vliegramp gebeuren?
De oorzaak van de ramp bleef lange tijd een mysterie. Want de Airbus van het type A330 was midden in de nacht niet alleen van de radar verdwenen: er was ook geen noodoproep gedaan. Het toestel vloog op dat moment boven de Atlantische Oceaan te midden van zware onweersbuien. Een grote zoektocht werd op touw gezet, maar bleek al snel hopeloos.
In de dagen die volgden, werden de eerste slachtoffers en wrakstukken gevonden. Maar pas in april 2011 - bijna twee jaar na de ramp - werd met behulp van robotduikboten op vierduizend meter diepte de romp van het toestel gevonden voor de kust van Brazilië. In de cabine werden nog eens tientallen slachtoffers gevonden, sommigen met hun gordel nog om. Niet veel later werden ook eindelijk de twee zwarte dozen met vluchtgegevens gevonden.
Wat bleek? De ramp die aan alle 226 inzittenden het leven kostte, was veroorzaakt door een combinatie van technisch en menselijk falen. Op het moment dat de 58-jarige piloot aan het rusten was, zat het toestel in zware turbulentie en werd de automatische piloot uitgeschakeld. De twee jongere copiloten namen het stuur over, maar maakten op basis van bevroren snelheidsmeters een aantal fatale manoeuvres, concludeerde de Franse luchtvaartdienst BEA.
2. Waarom deze rechtszaak?
Air France wordt verweten dat zij hun piloten onvoldoende hadden voorbereid. Ook de copiloten hadden volgens de aanklagers door middel van de juiste trainingen in staat moeten zijn geweest om het vliegtuig zonder automatische piloot te besturen in de situatie die was ontstaan. Ook zou Air France zijn bemanning niet goed hebben geïnformeerd over vergelijkbare incidenten in het verleden. Het Franse OM beschuldigt Airbus ervan dat de vliegtuigbouwer de gevaren van bevroren snelheidsmeters heeft onderschat.
Vorig jaar bepaalde het gerechtshof in Parijs - in tegenstelling tot een eerder vonnis - dat beide bedrijven terecht moeten staan. De hoorzitting van maandag is dus na al die jaren de eerste keer dat Air France en Airbus zelf worden berecht voor 'onvrijwillige doodslag', waar normaal gesproken vooral individuen worden aangeklaagd. Een gevangenisstraf is dit keer dus niet aan de orde. Los van schadevergoedingen aan nabestaanden en alle juridische kosten door de jaren heen, riskeren de twee bedrijven nu 'slechts' 225.000 euro boete.
3. Wat heeft deze vliegramp nog meer teweeg gebracht?
Dat er tegenwoordig een stuk veiliger gevlogen wordt. Het onderzoeksrapport naar de rampvlucht gaf liefst 25 nieuwe veiligheidsaanbevelingen en volgens luchtvaartexperts heeft de crash geleid tot cruciale aanpassingen in de opleidingen die piloten volgen. Zo zijn piloten tegenwoordig beter getraind in het handmatig besturen van een vliegtuig tijdens turbulentie en in noodsituaties, en zijn ze minder afhankelijk van gevoelige elektronica.
Daarnaast zijn de snelheidsmeters van nu wel bestand tegen ijsvorming. Een andere discussie is vanwege privacybezwaren nog niet beslecht: moeten er wel of geen beveiligingscamera's komen in de cockpit van vliegtuigen om toekomstige vliegrampen beter te kunnen ontcijferen? Mogelijk wordt hier de komende maanden meer duidelijk over.