Vijf jaar #MeToo: wat zijn we eigenlijk opgeschoten?
Deze maand is het precies vijf jaar geleden dat #MeToo zijn intrede deed. Veel grote namen werden beschuldigd van seksueel wangedrag en soms ook veroordeeld. Anderen ontsprongen de dans. Maar zijn we eigenlijk wel iets opgeschoten sinds alle onthullingen?
Met één tweet gaf actrice Alyssa Milano vijf jaar geleden een enorme boost aan de #MeToo-beweging. Ze vroeg iedereen die te maken heeft gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag online van zich te laten horen via de hashtag. Binnen 24 uur stonden Twitter en andere sociale media vol met getuigenissen van slachtoffers wereldwijd die eenzelfde soort ervaring deelden.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Het bleef niet alleen bij online onthullingen. Op veel plekken in de wereld werd op straat gedemonstreerd tegen seksueel geweld en de cultuur die dit in stand houdt. Het onderwerp is niet meer weg te denken, toch moet er nog veel gebeuren volgens Willy van Berlo, expert seksueel geweld bij Rutgers. ''Het grote publiek moet beter gaan begrijpen dat bepaald gedrag gewoon niet oké is.''
Bekende personen zoals acteurs, politici en sporters werden de afgelopen jaren beschuldigd en sommigen ook veroordeeld. We lichten twee voorbeelden uit.
Harvey Weinstein
Filmproducent Harvey Weinstein, die onder meer betrokken was bij de Lord of the Rings-trilogie, Pulp Fiction en Django Unchained, is misschien wel het bekendste voorbeeld van alle personen die van hun sokkel vielen door #MeToo. Weinstein werd in oktober 2017 door tientallen vrouwen beschuldigd van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Het gevolg was dat hij door meerdere opdrachtgevers werd geschorst of ontslagen. Onder anderen Angelina Jolie en Gwyneth Paltrow beweerden slachtoffer te zijn van Weinstein.
In mei 2018 werd Weinstein voor het eerst gearresteerd en officieel aangeklaagd voor onder meer verkrachting. In 2020 werd hij veroordeeld voor verkrachting en aanranding. Hij zit momenteel een celstraf van 23 jaar uit.
Actrice Melissa Thompson filmde in 2011 hoe ze door Weinstein werd lastiggevallen:
Kevin Spacey
De House of Cards-acteur Kevin Spacey werd in 2017 door acteur Anthony Rapp beschuldigd van seksueel grensoverschrijdend gedrag dat zou hebben plaatsgevonden in 1986, toen Rapp 14 jaar oud was. Spacey ontkende en kwam tegelijkertijd openlijk uit de kast als homoseksueel. Critici zagen hierin een afleidingsmanoeuvre.
Al snel beschuldigden meer mensen Spacey van grensoverschrijdend gedrag. Netflix stopte de samenwerking met hem, maar veroordeeld werd hij niet. Veel zaken werden geschikt of geseponeerd. In 2021 kreeg Spacey weer zijn eerste rol toebedeeld na de beschuldigingen. In juni 2023 komt in Groot-Brittannië een zaak voor de rechter waarin Spacey wordt beschuldigd van seksueel wangedrag door drie mannen. Spacey zelf ontkent de beschuldigingen.
In Nederland kennen we ook meerdere #MeToo zaken. Marc Overmars legde eerder dit jaar zijn werk neer bij Ajax na seksueel grensoverschrijdend gedrag en castingdirecteur Job Gosschalk deed in 2017 hetzelfde.
Maar het meest bekende voorbeeld is de zaak rondom The Voice of Holland. Het programma BOOS van Tim Hofman toonde aan hoe onder anderen Marco Borsato en Ali B zich bij The Voice zouden hebben misdragen. Het programma werd stilgelegd, radiostations draaiden geen muziek meer van de beide artiesten en na afloop van de uitzending van BOOS meldden nog meer slachtoffers zich. Nederland was wekenlang in de ban van de misstanden rondom The Voice.
Gezond seksueel gedrag
Er is veel gebeurd, de afgelopen vijf jaar, maar we zijn er volgens Van Berlo nog niet. ''Heel veel seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt nog steeds getolereerd. Jonge vrouwen die uitgaan worden lastiggevallen en daarover wordt dan vaak gezegd dat het er nou eenmaal bij hoort. Dit kan niet.''
Van Berlo zegt dat cultuurverandering een lange adem nodig heeft. Dat gebeurt niet van de ene op andere dag. ''Belangrijk is voor ons vooral dat jongeren en kinderen van jongs af aan al leren wat gezond seksueel gedrag is en wat consent inhoudt. Daarmee hopen we op een betere toekomst hierin.''
Bewustwording
Tegelijkertijd belicht Van Berlo de voortgang die de afgelopen jaren is geboekt. ''Er is meer aandacht voor in de maatschappij. En het wordt serieuzer genomen. Voor #MeToo was er soms wel wat ophef, maar dat verdween ook weer snel. Het begint toch wel door te dringen dat we een fundamenteel probleem hebben. Studentenorganisaties kloppen bijvoorbeeld vaker bij ons aan om op hun instellingen ermee aan de slag te willen. In die bewustwording zit vooralsnog de meeste winst."
Erik Essen, onderzoeker cultuurverandering bij de Hogeschool van Amsterdam, ziet dat ook. ''Bedrijven en organisaties erkennen steeds meer hun verantwoordelijkheid hierin. Er is meer aandacht voor.''
Wel ziet Essen dat die maatregelen nog vaak beleidsmatig van aard zijn. ''Ze stellen bijvoorbeeld een extra vertrouwenspersoon aan. Wat heel goed is. Maar ik denk dat de cultuur veranderen nog veel belangrijker is. Dat moet de prioriteit zijn. In de praktijk zie ik dat dat nog te vaak niet zo is.''
Cultuuromslag
In het geval van The Voice, viel de reactie van Talpa-baas John de Mol op de gebeurtenissen niet in goede aarde. De Mol noemde het een probleem dat slachtoffers van ongewenst seksueel gedrag daar geen melding van maken. Zoiets helpt niet echt mee, zegt Van Essen: ''Studies laten zien dat voorbeeldgedrag een belangrijk aspect is voor de morele ontwikkeling van organisaties. Goed voorbeeldgedrag doet volgen, slecht voorbeeldgedrag ook.''
''Ik zou helaas nog niet durven zeggen dat een slachtoffer zich nu sterker en meer gesteund voelt door een werkgever dan vijf jaar geleden'', besluit hij.