Colombia breekt eigen cocaïnerecord: 'Boeren verdienen er goed aan'

Colombiaanse grond beplant met coca bereikte vorig jaar het hoogste niveau ooit, sinds het begin van de metingen in 2001. De teelt van de plant, waar cocaïne van wordt gemaakt, groeide met 43 procent. De meeste coca wordt gekweekt in de zuidwestelijke departementen Narino en Putumayo en in de noordelijke regio Catatumbo.

Kip en ei 

De meeste cocaïne uit Colombia gaat naar Europa en de Verenigde Staten. Met een gestegen productie zal ook de vraag vanuit die werelddelen toenemen, zegt De Bruijne, drugshandel-expert bij de denktank Clingendael. "Maar het is ook het verhaal van de kip en het ei. Ik heb de indruk dat het eerder andersom is: door de toegenomen vraag is ook de productie toegenomen."

En die toegenomen vraag beperkt zich niet tot Europa en Noord-Amerika, legt De Bruijne uit. "Ook in grote Afrikaanse steden proberen drugskartels markten te creëren." De West-Afrikaanse steden Lagos en Dakar zijn daar voorbeelden van. Nu die steden rijker worden, kan ook daar de relatief dure cocaïne bekostigd worden. 

De toename staat in contrast met de drie voorgaande jaren waarin de teelt juist afnam. Volgens een VN-rapport komt die toename onder andere door de positionering van nieuwe criminele groepen en de verslechterde sociaaleconomische toestand door de coronapandemie.

Oorlog tegen drugs mislukking

De gevolgen zijn enorm. Zo heeft de drugshandel in de afgelopen decennia aan bijna een half miljoen mensen in Colombia het leven gekost. Het gaat gepaard met geweld tussen de regering, extreemlinkse guerrillabewegingen, extreemrechtse paramilitaire organisaties en vele drugsbendes. Dat geweld duurt nog altijd voort. 

President Gustavo Petro beloofde daar verandering in te brengen. Bij zijn aantreden verklaarde de eerste linkse president van Colombia afgelopen augustus dat de oorlog tegen drugs een mislukking was. Hiermee verschilt zijn standpunt over drugs radicaal van dat van zijn voorgangers. Ook sprak hij in het verleden zijn steun uit voor de legalisering van marihuana. Hierdoor ontstond het idee dat Petro ook coca zou willen legaliseren. 

Maar niets bleek minder waar. Gisteren liet minister Néstor Osuna van Justitie weten dat legaliseren toch geen optie is. "Ons land gaat de cocaïnehandel niet legaliseren. Het beleid gaat wel stoppen met het vervolgen van boeren." Daarmee wijst de minister op het plan van de regering om zich te richten op mensen hoger in de keten, in plaats van op de arme boeren die het gewas verbouwen.

Jammer, vindt Kaj Hollemans, expert op het gebied van wet- en regelgeving rond alcohol, drugs en tabak. "Hij trekt z’n keutel weer in."

Hollemans was blij verrast met eerdere uitspraken van de president. "Eindelijk is er een zittende president die kritiek uit op de oorlog tegen drugs." Maar als Petro niet met alternatieven komt voor de illegale cocaïnehandel, dan gaan we volgens Hollemans de komende jaren alleen maar een herhaling van zetten zien, 'want problemen worden zo niet opgelost'.

Schade aan regenwoud 

Volgens Hollemans zou daarom alleen legalisering een weg naar de oplossing kunnen zijn. Want steeds strengere maatregelen zouden juist averechts werken, legt hij uit. "Als de overheid steeds repressievere maatregelen voorstelt, omdat het maar niet lukt de drugsmarkt te bedwingen, verschuift de drugsmarkt steeds meer in de richting van criminelen die bereid zijn grof geweld te gebruiken."

Ook zorgt de productie van cocaïne voor veel schade aan het regenwoud, aldus de president van Colombia. Hollemans legt uit dat drugshandelaren rekening houden met de onderscheppingen die bijvoorbeeld in Nederland plaatsvinden. Van de 14.000 kilo geproduceerde cocaïne blijkt slechts 4000 kilo bestemd voor consumptie. De overige 10.000 kilo wordt gezien als bedrijfsrisico. "Strengere maatregelen leiden dus vooral tot een gigantische overproductie, met nog meer schade aan de jungle tot gevolg."

Alternatief voor boeren

Ook is de Gustavo Petro voorstander van vervangingsprogramma's, waarbij de regering boeren stimuleert om legale gewassen te verbouwen. Hollemans vraagt zich af hoeveel dat oplevert, maar drugs-expert De Bruijne ziet wel degelijk het belang. De hoge cocaproductie heeft voor een groot deel te maken met 'livelihood', aldus De Bruijne. "Op het moment is het voor veel Colombiaanse boeren de meest gunstige manier om aan een inkomen te komen."

Volgens De Bruijne zijn er daarom alternatieven nodig voor de boeren. Ook Nederland zou daarbij kunnen helpen. "Nederland doet al veel ontwikkelingssamenwerking in Zuid-Amerika, maar door meer verbinding te maken, kunnen we de hulp slimmer inzetten."