Aanvallen over en weer – en toch wijzen kenners vooral naar 'verstikkend' Israël
De spanningen in Israël en de Palestijnse gebieden lopen hoog op. Ook vandaag werd er op de Westelijke Jordaanoever weer een Palestijnse man doodgeschoten. Israëlische troepen hebben daarmee in de eerste maand van dit jaar nu al 35 Palestijnen gedood. Andersom pleegde een Palestijn vrijdag bij een synagoge de dodelijkste aanslag sinds jaren. De situatie escaleert snel en daarvoor is Israël verantwoordelijk, zeggen deskundigen.
In een roerige week kwamen donderdag bij een inval van het Israëlische leger in Jenin, op de Westelijke Jordaanoever, negen Palestijnen om het leven. Eén dag later, op vrijdag, schoot een Palestijn in Jeruzalem zeven Israëlische burgers dood bij een synagoge. Zaterdag verwondde een dertienjarige Palestijnse jongen nog eens twee mensen met een vuurwapen.
Rug tegen de muur
Erwin van Veen, Midden-Oosten deskundige van Instituut Clingendael, ziet een verklaring voor het geweld: "Zeker sinds 2010 is de Israëlische druk op de Palestijnen stapsgewijs toegenomen. Daardoor ontstaat er onder Palestijnen ook geleidelijk meer verzet. Individuen nemen het heft in eigen hand.”
Dat het verzet komt omdat Palestijnen met de rug tegen de muur staan, beaamt ook Maurits Berger, hoogleraar Islam en het Westen aan de Universiteit Leiden. "In de Oslo-akkoorden is een duidelijke verdeling afgesproken. Gebied voor de één, gebied voor de ander. Maar sindsdien pikt Israël stelselmatig steeds een beetje gebied in. Palestijnen zien letterlijk hun huizen verdwijnen. Het is verstikkende politiek", zegt Berger.
Dat gebeurt op de Westelijke Jordaanoever, dat samen met de Gazastrook de Palestijnse gebieden vormt. Israëliers bouwen er nederzettingen, ondanks dat dat volgens de Verenigde Naties illegaal is. Die worden uitgebreid door zogenaamde buitenposten: tijdelijke woningen die worden geplaatst op land van Palestijnse boeren. In veel situaties legaliseert de Israëlische regering de buitenposten dan, en raakt de boer zijn land kwijt.
"Ook zie je dat boomgaarden door kolonisten worden afgebrand, kuddes van herders worden afgemaakt of winkels kort en klein worden geslagen", zegt Van Veen. "En dat alles met volledige straffeloosheid."
"Veel Palestijnse jonge mannen zonder vooruitzichten pikken het niet langer", zegt Van Veen. "Een wapen is makkelijk te vinden, en een aanslag dan snel gepleegd. Maar waar je in een context van bezetting aanslagen op Israëlische militairen kunt verwachten, blijven aanslagen op burgers uit den boze onder internationaal recht – zoals bijvoorbeeld bij de synagoge.”
Volgens Berger zijn de Palestijnen vooral wanhopig. "Om Gaza en de Westelijke Jordaanoever staat een muur. Ze kunnen nergens heen. Palestijnen hebben niets te verliezen."
34 tieners doodgeschoten
Om het verzet tegen te gaan, lanceerde Israël in maart 2022 een speciale militaire operatie. De ene na de andere inval werd uitgevoerd op de Westelijke Jordaanoever. Volgens de Israëlische mensenrechtenorganisatie B'Tselem vonden daarbij bijna 150 Palestijnen de dood, het hoogste aantal sinds 2004. Onder hen 34 minderjarigen, tussen de 12 en 17 jaar oud.
Israël claimt dat het alleen terroristen onder vuur neemt, maar B'Tselem betwist dat. Zo werd 'de 16-jarige Nader Rayan in zijn rug geschoten toen hij wegrende voor de veiligheidsdiensten, die ook bleven schieten nadat de jongen op de grond was gevallen', schrijft B'Tselem in een rapport.
Eind vorig jaar werd een nieuwe regering geïnstalleerd, de meeste rechtse in Israël tot nu toe. Premier Netanyahu regeert nu samen met nationalistische en orthodox-joodse partijen. De regering heeft in haar plannen opgenomen om nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever te 'bevorderen en ontwikkelen'.
"Deze regering heeft heel duidelijk gemaakt hoe ze erin staat", zegt Berger. "Tot nu toe sprak de regering zelf ook van 'bezetten'. Dat wil zeggen: het is niet van jou. Maar deze regering spreekt over 'annexeren'. Dan pik je het dus in."
Meer wapens voor Israëliers
In de eerste maand van dit jaar, de eerste maand onder de nieuwe regering, zijn er al 35 Palestijnen gedood door Israëlische troepen. Bovendien heeft premier Netanyahu aangekondigd niet alleen leger en politie, maar ook burgers beter te willen bewapenen, naar aanleiding van de aanslagen van afgelopen week.
Van Veen: “De kans op schietpartijen zal daardoor evident toenemen, zeker in een context van een rechts-nationalistische regering waarvan sommige leden openlijk tot geweldpleging oproepen.”
Ondertussen is er weinig druk vanuit het Westen. De Verenigde Naties hebben verschillende resoluties aangenomen waarin het handelen van Israël wordt veroordeeld, maar daaraan zitten geen consequenties verbonden. "De EU kan weinig druk uitoefenen, omdat er ook lidstaten zijn die Israël steunen, zoals Nederland", zegt Van Veen. "En de Verenigde Staten zien Israël als hun trouwste bondgenoot in het Midden-Oosten."
'Op termijn mogelijk meer druk'
"De Palestijnen zijn zelfs naar het Internationaal Gerechtshof in Den Haag gegaan om de muur om de Westelijke Jordaanoever aan te vechten", vult Berger aan. "Dat wonnen ze. Maar dan haalt Israël z'n schouders op en gaan ze er gewoon mee door."
Van Veen denkt wel dat de nieuwe regering meer internationale weerstand zal oproepen. "Amnesty en Human Rights Watch hebben het al over een apartheidsregime. Dat is het label dat eraan gaat kleven. Op termijn zullen andere landen zich daar niet meer mee willen associëren."