Zo gaat het Nederlandse reddingsteam te werk in Turkije

65 man en 8 honden sterk vertrok het USAR afgelopen maandag naar zuidoosten van Turkije, waar ze vlak bij de stad Hatay een basiskamp opzetten. Daar werd hen allereerst gevraagd om de coördinatie op te zetten voor alle internationale reddingsteams ter plaatse. "Dat doen we door het gebied op te delen in vakken, die allemaal een naam krijgen. Vervolgens krijgt ieder team een vak toegewezen zodat de hulp goed verdeeld wordt", legt USAR-woordvoerder Marcel van Vugt uit.

Twee speurhonden

Naar ieder 'vak' gaat vervolgens een reddingsteam van tien personen en twee honden. "De lokale bevolking vertelt ons op welke plekken iemand zou kunnen liggen en waar er geluiden zijn gehoord." Dan is het de beurt aan de speurhonden, die speciaal getraind zijn op het ruiken van mensen die nog in leven zijn. Als de hond aanslaat, is de tweede hond aan de beurt. "Ook een hond kan tenslotte een slechte dag hebben en je wilt zeker weten dat er iemand ligt, anders gaat er kostbare tijd verloren."

De reddingwerkers weten dan nog niet altijd waar het slachtoffer zich bevindt. Zo kan de wind invloed hebben op de plek waar de speurhond de geur waarneemt. Als het slachtoffer niet te zien is, worden er microfoons op de puinberg geplaatst. "We vragen iedereen dan om heel stil te zijn. Dan kloppen we en wachten we tot er een reactie komt. Met de geluidsapperatuur meten we op welke plek het signaal het sterkst is. Verder wordt er natuurlijk ook gewoon praktisch gekeken: het was nacht toen de aardbeving gebeurde, waar was de slaapkamer in dit pand?"

Het USAR-team 

De 145 Nederlandse leden van het Urban Search and Rescue Team (USAR) zijn altijd oproepbaar, maar hebben in het dagelijks leven een gewone baan. Ze werken bijvoorbeeld als verpleegkundige, arts, brandweerman of ambulancebroeder. In het team zitten ook speurhondenbegeleiders en bouwkundigen. Het USAR werd opgericht in 2003 en hielp onder andere bij rampen in Marokko (2004), Haïti (2010) en Libanon (2020). Het ministerie van Buitenlandse Zaken en Ontwikkelingssamenwerking beslist of USAR daadwerkelijk wordt ingezet. 

Onderkoeling 

Op de vraag hoe lang een mens het kan volhouden in temperaturen die 's nachts onder het vriespunt dalen, is volgens hoogleraar thermofysiologie Hein Daanen geen eenduidig antwoord te geven. Daanen doet onderzoek naar wat er met onze doorbloeding en algehele gezondheid gebeurt wanneer we worden blootgesteld aan kou. "Voor hoe lang mensen het kunnen volhouden in water zijn richtlijnen, maar in dit soort gevallen is het moeilijk om een inschatting te maken omdat de omstandigheden voor ieder slachtoffer ander zijn", legt hij uit.

"De kleding die hij of zij draagt heeft invloed, net als de plek waar hij of zij opgesloten zit en hoeveel luchtverplaatsing er is. Ook hebben leeftijd, algehele gezondheid en vetmassa invloed. Iemand die bijvoorbeeld oud en mager is, loopt meer risico om onderkoeld te raken dan een jongere die aan de zware kant is", vertelt Daanen.

Een camera op een stok 

Als de reddingswerkers precies weten waar het slachtoffer ligt, wordt het gereedschap erbij gepakt. USAR-woordvoerder Van Vugt: "We boren dan met een diamantboor een driehoekje in het beton, op dezelfde manier als ijsvissers een rondje uitzagen in het ijs. Dan gaat er een camera op een stok naar beneden zodat we in beeld krijgen hoe het slachtoffer erbij ligt en hoe we hem of haar kunnen bevrijden. Via die camera proberen we ook contact te leggen, het slachtoffer gerust te stellen en hem of haar te laten weten dat we onderweg zijn."

De diamantzaag, waarmee door beton gezaagd kan worden alsof het een boom is, en andere specialistische apparatuur wordt vervolgens ingezet om de weg naar het slachtoffer vrij te maken. "En dan is het gewoon stug doorgraven tot je er bent en we eerste hulp kunnen verlenen. Zodra het slachtoffer is bevrijd, wordt hij of zij overgedragen aan de lokale hulpdiensten."

Eerste 72 uur zijn cruciaal 

Soms gaat dat snel, maar het kan ook uren of soms zelfs dagen duren voor het lukt om al het puin op een veilige manier te verwijderen. Van Vugt: "Dat vraagt wel wat van de mensen en het betekent ook dat we in meerdere teams werken zodat de hulpverlening altijd door kan gaan." Het USAR bevrijdde tot nu toe elf mensen en een hond. Hoe de reddingsacties precies zijn verlopen, kan de woordvoerder nog niet zeggen. "Het mobiele bereik in het gebied is momenteel erg slecht."

De kans dat er nu mensen nog levend onder het puin vandaan komen, wordt alsmaar kleiner. "De eerste 72 uur zijn cruciaal", aldus de woordvoerder. Maar dat betekent niet dat het USAR na vandaag zal stoppen met het zoeken naar overlevenden. "Wij gaan door tot de lokale overheid zegt dat het genoeg is geweest." 

Vijftien dagen onder het puin 

Dat dit in uitzonderlijke gevallen zin heeft, bewijst een vrouw die in 2010 na de aardbeving in Haïti na maar liefst vijf dagen onder het puin werd gered. "Zij zat onder een bureau en had water tot haar beschikking. Ook was het daar, in tegenstelling tot Turkije en Syrië, warm", vertelt Van Vugt. De verbazing in Haïti was nog groter toen de 16-jarige Darlene Etienne na vijftien dagen werd bevrijd uit een huis in Port-au-Prince. Het meisje was uitgedroogd, verwond en in shock, maar ze was in leven. 

10 dagen van huis 

Het USAR is doorgaans tien dagen van huis. Soms helpen ze nadat de reddingsmissie is beëindigd nog met het opzetten van tenten of – in uitzonderlijke gevallen – het bergen van mensen. Maar als wonderen bestaan, waarom laten overheden USAR dan niet langer doorzoeken? "Om te voorkomen dat er besmettelijke ziektes ontstaan, moet er voor de overlevenden weer een leefbare omgeving gecreëerd worden. Dan moet het puin geruimd worden", legt Van Vugt uit. Maar vandaag gaat het team door. "Zolang de lokale overheid wil dat we zoeken, blijven wij zoeken."