Verbazing over bedrieglijk realistisch filter op TikTok: 'We are all fucked'

Plastisch chirurg Monica Kieu plaatste onderstaande video op TikTok waarin ze uitlegt 'waarom iedereen er zo verdomd goed uitziet' met het 'bold glamour'-filter (lees door onder video):

"Filters zijn leuk, maar ze zijn NIET de realiteit en we zouden onszelf niet met hen moeten vergelijken", schrijft Dr. Kieu bij haar video. "Maar wauw. Deze is goed."

Voor de boomers onder ons: je bent vast wel eens je kind voor de gek gehouden met een filter op Snapchat, waarop je in de lens van de telefoon moest kijken en dan ineens een boze blik had terwijl je lachte of - nog iets langer geleden - ineens konijnenoren had. Lekker onschuldig en geinig. Maar als je het een paar keer hebt gezien, is de lol er wel vanaf.

Filters steeds echter

De ontwikkeling van de socialmediafilters gaat razendsnel. Ze lijken echter en zijn professioneler. Zo is er een filter waarmee je je tanden wit kunt maken, of een filter waarmee je een filmsterversie van jezelf op het scherm kan toveren. Leuk om als profielfoto te gebruiken, want ook al kan iedereen zien dat je er met je foto technologisch is geknutseld, je voelt je toch even die filmster.

Het 'bold glamour'-filter op TikTok gaat nog een stapje verder. De naam zegt het al, het filter maakt je gezicht overdreven goed op, binnen een seconde, dus zonder uren voor de spiegel te hoeven staan. Vul de zoekterm bold glamour in op TikTok (of vraag je kind dat te doen) en je krijgt tal van filmpjes, waarbij (vooral) meisjes en vrouwen in shock zijn over hoe echt het eruit ziet.

"Het is erg realistisch. Veel beter dan eerdere filters", beaamt Britt Messing, mede-oprichter van For You Agency dat TikTok-inluencers begeleidt. "Je kunt je oneffenheden verwijderen en jezelf goed in de make-up laten zetten." Gewoon leuk om te zien, zullen de tieners zeggen. Maar je kunt je afvragen of we dit wel moeten willen, vindt Messing. "Is dit niet iets te veel van het goede?"

"Het gaat om nastreven perfectie", zegt Justine Pardoen van Bureau Jeugd en Media. "Als het heel duidelijk is dat het filter fantasie is dan is er niet veel aan de hand. Maar als het suggereert dat het echt is dan kan dat een negatief effect op het zelfbeeld van jongeren."

Volgens Marielle Balledux van het Nederlands Jeugdinstituut is dit wel iets van alle tijden. "Jeugdiger en mooier lijken en willen zijn is er altijd geweest", zegt ze. Kinderen kunnen er wel door worden beïnvloed, geeft ze aan. "Ze zijn op zoek naar wie ze zijn en hoe ze zich verhouden tot hun leeftijdsgenoten met een nadruk op uiterlijk." Er zijn onderzoeken waaruit zou blijken dat hoe langer een kind op Instagram zit, hoe meer hij of zij wil veranderen aan zijn lichaam.

Het is volgens Balledux daarom belangrijk voor ouders om met kinderen over te praten en je erin te verdiepen als ouder. "En zeg niet: ik zit ook op TikTok en zie die filmpjes helemaal niet. Want dat heeft met het algoritme te maken." Af en toe met je kind meekijken, en het er open over hebben, is al heel goed. Dat zegt ook Pardoen: "Ze moeten weten wat normaal is. Eigenlijk zou je naar een naturistencamping moeten gaan om te laten zien wat een normaal mensenlichaam is." Omdat pubers dat waarschijnlijk niet doen is het bekijken van deze oudergids met tips die TikTok zelf heeft gemaakt misschien een beter begin.

Knap koppie niet genoeg

Messing verwacht niet dat deze filters de realiteitsnorm gaan worden. "Het wordt juist steeds meer echt en eerlijk op TikTok. Je moet persoonlijkheid en karakter hebben om goed te scoren op TikTok, een knap koppie is niet genoeg." Ze gelooft er ook niet zo in dat kinderen en tieners denken dat ze er in het echt zo 'glamorous' uit moeten zien. "TikTok is vooral van de jonkies. Die zijn opgegroeid met social media en prikken relatief makkelijk door nepheid heen. Ze zijn daar ook wel klaar mee."

Volgens haar hebben de social media-platform een zelfregulerend karakter. Je ziet namelijk vooral transitiefilmpjes van mensen die er juist heel eerlijk over zijn. Eerst vol verbazing in beeld mét het filter en dan zonder digitale laag make-up. "De eerlijke mening van mensen over zo'n filter kan in het algoritme ook zo snel een andere kant op gaan zodat je juist wordt gewaarschuwd dat je moet bedenken dat het nep is."

Dat denkt ook Marielle Balledux van het Nederlands Jeugdinstituut. "Het is echt niet zo dat je alleen mooie mensen ziet online. Maar al was dat wel zo, we lopen ook rond in de fysieke wereld waar niet iedereen er zo uitziet. Dus ja het heeft wel invloed maar is niet allesbepalend."