Vrijgesproken terrorismeverdachten Eindhoven moeten leven weer oppakken: 'Heeft grote impact'

"Blij en opgelucht", zegt advocaat Tamara Buruma tegen RTL Nieuws op de vraag hoe haar cliënt Marwan M. zich nu voelt. M. was hoofdverdachte in de zaak en hoorde eerder nog het Openbaar Ministerie een celstraf van vier jaar tegen hem eisen.

"Maar voor hij echt verder kan, zullen we nog moeten afwachten of het OM zich neerlegt bij het besluit van de rechter."

M. werd in september 2021 samen met acht vrienden opgepakt. Zij werden aangehouden, nadat er gesprekken waren onderschept over het doden of ontvoeren van landelijke politici. Premier Mark Rutte, PVV-leider Geert Wilders en FVD-voorman Thierry Baudet werden daarbij genoemd, zo bleek uit onderzoek van RTL Nieuws.

Die opmerkingen deden de verdachten af als 'foute humor', maar de rechter ging daar niet volledig in mee. "Dit valt niet langer binnen de grens van foute humor, maar het is ook niet te bewijzen dat de grens van het strafbare is overschreden." 

Geen strafbare feiten

Drie dagen na de gesprekken werden de mannen, toen tussen de leeftijd van 18 en 31 jaar oud, van hun bed gelicht door de Dienst Speciale Interventies. Volgens het OM sympathiseerden zij met het gedachtegoed van IS en keken ze naar filmpjes waarin werd uitgelegd hoe je bommen moest maken.

Maar al het bewijs bij elkaar genomen, vond de rechter niet dat er sprake was van van ook maar één strafbaar feit. Volgens de rechtbank blijkt uit niets wat de intentie was van de verdachten. "U heeft zich wel lange tijd en intensief verdiept in IS-propaganda en -retoriek, maar niet is gebleken dat daardoor een radicaliseringsproces bij u heeft plaatsgevonden." Dat terwijl het OM voor twee van de negen verdachten wel celstraffen had gevraagd.

Grote impact

"Het hele proces heeft grote impact gehad op mijn cliënt, dat kun je je wel voorstellen", zegt Buruma. "Maar veel kan ik daar niet over zeggen in verband met zijn privacy. Wel is het zo dat het vrij standaard is als er in zaken zoals dit ook definitieve vrijspraak volgt, dat je dan gaat kijken naar wat de immateriële schade is, dus ook op psychologisch vlak. Dat zullen wij ook doen." 

En die schade kan groot zijn volgens Elanie Rodermond, universitair docent criminologie aan de Vrije Universiteit. Niet alleen nu, maar wellicht ook later. "We weten uit onderzoek dat ex-gedetineerden met bepaalde stigma's te maken krijgen als ze weer terug in de samenleving komen. Of je nou veroordeeld bent of niet. Dat geldt misschien nog wel meer dan anders als het gaat om terrorismeverdachten." 

"Denk bijvoorbeeld aan de huizenmarkt, of de arbeidsmarkt", zegt Rodermond. "Als je eenmaal dat stempel hebt, terecht of onterecht, dan blijft dat wel aan je kleven. In het algemeen is dat zo, maar bij deze jongens misschien nog meer omdat bepaalde zaken zoals zedendelicten of terrorisme vaak breed worden uitgemeten in de media. Als je gaat solliciteren en je potentiële werkgever zoekt je op via Google, is er toch een grote kans dat ie er iets over vindt."

En die sticker die de buitenwereld op iemand plakt, kan ook invloed hebben op hoe die persoon zichzelf gaat zien, zegt Rodermond. "Dat noemen we labeling. Als een hele maatschappij je ziet als een crimineel of terrorist, dan is de kans aanwezig dat je jezelf op een gegeven moment ook zo gaat zien. Dat je bijvoorbeeld niet meer gaat solliciteren omdat je bang bent dat je toch niet wordt uitgenodigd vanwege dat label."

Psycholoog

Maar ook tijdens het proces hebben de verdachten schade opgelopen, zegt Anis Boumanjal, advocaat van de jongste verdachte. "Mijn cliënt was net 18 toen hij ineens als terrorismeverdachte werd gezien en tussen veroordeelde terroristen werd geplaatst. Dat doet wel even wat met je. Hij heeft zijn opleiding moeten stoppen en is nu onder behandeling bij een psycholoog."

En daarnaast heeft het volgens Boumanjal ook wat gedaan met hun perceptie van de vrijheid van meningsuiting en vrijheid van religie. "In Nederland ben je strafbaar als je daadwerkelijk een terroristische aanslag voorbereidt. In deze zaak zijn daar geen aanknopingspunten voor gevonden", zegt de advocaat.

Islamitische achtergrond

"Als je bepaalde ideeën aanhangt van IS of bepaalde filmpjes daarvan bekijkt, hoe verschrikkelijk jij en ik die ook vinden, dat is niet strafbaar. Bepaalde gedachtes zijn simpelweg verachtelijk, maar niet strafbaar. Ik vraag me wel af in hoeverre de islamitische context en de angst die daarbij speelt een rol heeft gespeeld op de aanpak van het OM."

Voor zijn cliënt breekt nu 'fase twee' aan, zegt Boumanjal. "Hij noemde het zelf het einde van een horrorperiode. Dat moet nog even indalen. Hij gaat een soort van herstelperiode in nu en dat zal de nodige voeten in de aarde hebben. Dat duurt misschien nog wel langer dan dat het strafproces duurde." 

Het oppakken van je leven kan zwaar zijn na zo'n strafrechtelijk proces, weet universitair docent Rodermond. "Het is geen garantie dat het lukt. Er zijn mensen die hun hele leven lang hier last van blijf houden. Wat toch meespeelt, is je netwerk. Had je een baan voorafgaand aan het proces? Heb je die kunnen behouden of ben je ontslagen?"

Obstakels

"Maar ook je sociale netwerk speelt een rol. Wie zijn er om je te ondersteunen als je het moeilijk hebt? Het is zeker mogelijk, maar er zijn een hoop obstakels."

Het Openbaar Ministerie geeft in een reactie aan RTL Nieuws aan nog niet te weten of zij in hoger beroep gaat.