Niet alleen ons land worstelt met supportersgeweld (en het kan nog erger)

Eerst even een algemeen beeld: er zijn meer zichtbare incidenten door heel Europa. Dat zegt voetbaljournalist Sjoerd Mossou van het AD. Waar het door komt? "Corona wordt veel genoemd, maar dat is een aanname. Het is een combinatie van factoren. De behoefte om likes te scoren op sociale media hoort daarbij. Supporters en hooligans wisselen voortdurend filmpjes uit. Dat is een drijfveer om iets uit te spoken."

Als het over Nederland gaat, noemt Mossou ook de rol van de politiek, en de verharding in de samenleving. "Neem de boerenprotesten en de agressie die daarbij gepaard gaat. Dat zie je ook terug in het voetbal." Maar we moeten niet doen alsof Nederland een soort oorlogsgebied is, zegt Mossou. "Zonder het goed te praten, maar het gaat er in andere landen soms een stuk extremer aan toe."

Turkije: derby loopt compleet uit de hand

Die laatste uitspraak van Mossou lijkt waarheid als we kijken naar de Turkse wedstrijd Bursaspor-Amedspor van een paar weken geleden:

Wat er daar allemaal gebeurde, is ronduit bizar. Spelers en stafleden van Amedspor, het grootste Koerdische team van Turkije, werden voorafgaand aan de wedstrijd aangevallen door spelers, veiligheidsmensen en fans van Bursaspor.

'Turkije is een politiestaat'

Volgens Pepijn Nagtzaam, verslaggever voor RTL Nieuws in Turkije, is dit extreme geweld ook in Turkije een uitzondering. "In z'n algemeenheid zijn supporters heel fanatiek, voetbal betekent veel voor mensen. Dat draait ook wel eens uit op spanningen, knokpartijen en geweld. De Turkse supporters zullen in principe niet veel gewelddadiger zijn dan Nederlandse, maar er zijn weleens uitspattingen."

De Turken pakken het geweld flink aan, zegt Nagtzaam. Of het nou gaat om een betoging of een voetbalwedstrijd, overal is de politie-inzet enorm. "Turkije is een politiestaat. Niet alleen bij voetbal, ook als er maar een vleugje van protest dreigt te ontstaan, dan zie je ook dat de politie er als de kippen bij is om het protest zo klein mogelijk te houden."

Frankrijk: ultras en hooligans

Ook in Frankrijk is supportersgeweld een hardnekkig fenomeen, zegt correspondent Eveline Bijlsma. "De tendens is: het geweld stijgt. Tussen januari en oktober van het afgelopen jaar zijn er 211 supporters aangehouden. Een jaar eerder waren dat er 133. Het gaat vooral om vandalisme, rookbommen op het veld gooien."

Bijlsma: "Volgens de DNLH, de nationale eenheid die hooliganisme bestrijdt, komt de stijging door een tekort aan beveiligers. Het is lastig daar mensen voor te vinden." Toch ziet de correspondent 'geen brede nationale discussie' over het probleem in Frankrijk. Veel van het geweld speelt zich buiten het station af, volgens Bijlsma. "De hooligans spreken ergens af om te vechten. Na die gevechten worden de gewonden vooral niet naar het ziekenhuis gebracht."

Ook voetbaljournalist Mossou ziet dat de problemen in Frankrijk groot zijn. Een groot verschil met bijvoorbeeld Engeland is volgens hem dat de politie in landen in Zuid-Europa direct hard optreedt. Hij heeft het dan vooral over Frankrijk en Italië. Traangas, wapenstokken, ze worden snel ingezet. "Daardoor wil het soms juist verder escaleren. In Engeland kiezen ze meer voor de-escalatie."

Engeland: strenge wetten

Engeland wordt vaak genoemd als hét lichtende voorbeeld. Niet omdat ze daar zulke originele maatregelen hebben, meer vanwege de handhaving. In Engeland handhaven ze het stadionverbod zeer strikt, zegt correspondent Anne Saenen. Daarnaast werden staplaatsen uit de stadions verbannen. "Daardoor is Engeland erg succesvol geweest tegen geweld in de stadions. Het publiek in de stadions gedraagt zich beter."

Want problemen waren er genoeg. Vooral in de jaren 80 ging het vaak mis. Er werd met succes ingegrepen, maar dat wil niet zeggen dat er niks meer gebeurt. Mossou: "Onlangs nog kreeg een keeper van Tottenham Hotspur een schop van een fan. Incidenten zijn er dus nog steeds."

En zoals eerder gezegd: ook in Engeland komen die incidenten steeds vaker voor. Dat blijkt ook uit een artikel in de Britse krant The Guardian van september 2022. In het seizoen 2021-2022 werden 2198 arrestaties rond het voetbal verricht. Dat was een toename van 59 procent ten opzichte van het seizoen 2018-2019. Saenen: "In Engeland denken ze dat het ook met toegenomen drugsgebruik te maken heeft."

Niet in alle voetballanden zijn er meer incidenten. In Spanje hoor of zie je weinig over supportersproblematiek. Voetbaljournalist Mossou weet wel waarom. "Dat heeft met cultuur te maken. Voetbal is daar meer een familie-uitje. Bovendien is het meereizen naar uitwedstrijden veel meer gecultiveerd."

Maar er is nog een reden waarom de supportersrellen daar uitblijven, en dat klinkt misschien niet zo fraai. De kaartjes voor voetbalwedstrijden zijn in Spanje namelijk erg duur, weet Mossou. Het gevolg is dat voetbalwedstrijden iets voor de elite is. "In Engeland zie je hetzelfde gebeuren”, zegt Mossou. "De Premier League wordt daar steeds meer een feestje voor de bovenklasse."

Italië: maffia op de tribune

De spanningen lopen af en toe ook in Italië flink op tussen rivaliserende tifosi en ultra's, zegt correspondent Anouk Boone. "Het geweld, waarbij meer dan eens doden vielen, lichtkogels en racisme piekten begin deze eeuw, waarna de Italiaanse overheid extra maatregelen instelde. Nog altijd lopen de gemoederen soms hoog op. Zoals recent tijdens fans van Napoli en het Duitse Eintracht uit Frankfurt in een Champions League wedstrijd in Napels."

De maffia speelt een rol in het Italiaanse voetbal. Boone: "Het gebeurt met regelmaat dat extremisten of maffiosi worden opgenomen in de ultra-groep. Een bekend voorbeeld is Rocco Dominello, een 'Ndranghetista (Calabrees maffialid) die zich mengde in verschillende ultra groepen van Juventus. (Illegale) ticketverkoop, handel in vervalste producten en drugshandel zijn de ultra's niet vreemd."

Pantservoertuigen en camera's

Er werden in Italië ook al maatregelen ingesteld tegen het geweld. "Fakkels, megafoons en drums zijn tegenwoordig verboden. Banners moeten vooraf worden goedgekeurd door clubs. Op alle terreinen zijn pantservoertuigen en beveiligingscamera's aanwezig. Ultra groepen van de tegenpartij worden op verschillende tijdstippen begeleid naar hun vak en mogen na de wedstrijd hun vak pas verlaten zodra het buiten rustig is, om directe confrontaties met de groeperingen van de thuisspelende club te voorkomen", zegt Boone.

Nog even terug naar Nederland. Want het klinkt misschien fijn dat we niet de enige zijn met problemen, ze verdwijnen er niet door. De KNVB kiest nu dus voor strenger en sneller ingrijpen. Of dat werkt, valt te bezien, het is namelijk niet de manier waarmee we 20 jaar geleden succes hadden, zegt Mossou. "Vanaf ongeveer de eeuwwisseling ging het in veel opzichten hartstikke goed in de stadions, op de bekende risicowedstrijden na. Toen lag er de de kans om supporters vaker als normale mensen te behandelen. Maar ook toen bleven we uitsupporters in kooien stoppen en verplichte buscombi’s opleggen. Normaliseren vraagt om lef, maar het kan, in Engeland blijkt dat al heel lang, zonder te suggereren dat daar álles altijd goed gaat."

Mossou: "Ik ben voor een dadergerichte aanpak. Hard ingrijpen, in combinatie met normalisering. Dat is in grote lijnen ook wat ze in Engeland doen. Maar ik ben bang dat we daar nu inmiddels te laat mee zijn."