Nederlandse schrijfster verdedigt boek in de VS, schoolbieb wil het verbieden

Kwok bracht dertien jaar geleden het boek Girl in Translation uit, een verhaal over een Chinees meisje dat met haar moeder in de VS een bestaan probeert op te bouwen. De roman is in meer dan twintig talen uitgegeven, in Nederland onder de titel Bijna thuis. De Engelse versie geldt als een internationale bestseller. 

Laatst kreeg Kwok een mail. "Een moeder vertelde me dat een schooldistrict in Pennsylvania mijn boek misschien wil verbannen. Ze zei dat ze mijn boek graag zou verdedigen tegenover het schoolbestuur. Toen dacht ik: ik ga dat zelf doen."

Eerder deze week haalde diezelfde ouder Kwok op van het vliegveld. De schrijfster vloog naar de VS om bij de bestuursvergadering van de school te kunnen zijn. In een hotelkamer schreef ze haar betoog, dat ze intussen bij het schoolbestuur heeft voorgedragen.

60 boeken onder de loep

"Het is anders dan ik gewend ben", vertelt ze. "Normaal word ik uitgenodigd om te spreken voor mensen die me daar graag willen hebben. Nu wilde ik graag zelf spreken, omdat ik het zo belangrijk vind."

Bijna thuis staat met zestig andere boeken op een lijst die door het scholendistrict Central Bucks in Pennsylvania onder de loep wordt genomen. Waarom zou de school het boek willen verbieden? "Ja, dat is nou een hele goede vraag", lacht de schrijfster. "Er staat echt zo weinig in mijn boek dat mensen zou kunnen beledigen." 

"Er zijn een paar dingen die ze ter discussie stellen. Er wordt wiet gerookt in het boek, gezoend, en het personage in het boek heeft één keer seks. Ook wordt abortus overwogen, maar niet gepleegd." Daarnaast zou de grove taal in het boek een probleem zijn. "Maar er staan 85.000 woorden in het boek. Waarvan vier vloekwoorden. En eigenlijk zijn twee daarvan niet eens vloekwoorden, maar lichaamsdelen."

'Pornografische inhoud? Belachelijk' 

Totaal geen grond om het boek uit de schoolbieb te weren, vindt Kwok. "Het boek zou een pornografische inhoud hebben", vertelt ze. "Dat is het belachelijkste wat ik ooit heb gehoord. Als m'n boek een film zou zijn geweest, zou het denk ik niet eens de 12+-rating krijgen." 

Dat je als ouder je kind wilt beschermen, snapt Kwok. "Maar je kunt het ook met je kind bespreken: moet je dit wel lezen? Ben je hier te jong voor?" Ze ziet dat naast haar boek veel andere boeken verbannen worden in de VS. "En dat zijn dan ook echt literaire boeken. Geen Fifty Shades of Grey."

Kwok vermoedt dat de kwestie om iets veel groters gaat. "Veel boeken die uit scholen worden verbannen komen van gemarginaliseerde stemmen. Zoals mensen met een migratieachtergrond, of queer mensen. Het zijn die stemmen die als eerste verdwijnen."

'Sommige thema's niet behandelen'

Het is niet uniek dat een school in de VS besluit boeken uit de bibliotheek te halen. Volgens CBS News werden alleen al in het schooljaar 2021-2022 ruim 1600 verschillende titels verbannen. Veel van die boeken gaan over lhbti-personages, behandelen racisme of zouden seksueel getinte inhoud hebben. Op de lijst met vaakst verbannen boeken staan bekende titels als Looking for Alaska van John Green, Thirteen Reasons Why van Jay Asher en The Handmaid's Tale van Margaret Atwood.

Amerika-correspondent Erik Mouthaan heeft de trend zich zien ontwikkelen de afgelopen jaren. "Sinds de coronapandemie, een periode waarin veel kinderen lange tijd niet naar school gingen, is meer aandacht ontstaan voor wat kinderen op school leren. Een grote groep ouders vindt dat scholen sommige sociale veranderingen te snel omarmen en dat sommige thema's niet op school behandeld moeten worden, maar thuis." 

Want 2020 was niet alleen een coronajaar, maar door grote Black Lives Matter-protesten ook een jaar van grote sociale, progressieve bewegingen, zegt Mouthaan. "Amerika is in een rap tempo minder gelovig aan het worden, er is meer aandacht voor thema's als racisme, diversiteit en seksualiteit. Sommige ouders willen daardoor op de rem trappen."

Mouthaan zegt geregeld te spreken met 'conservatieve ouders die gewoon niet willen dat seks een thema is dat op school besproken mag worden of in schoolboeken mag staan'. "Zij willen dat zelf in de hand houden."

Actiegroepen en schoolbesturen

Het zijn vrijwel alleen scholen in conservatie staten of gebieden waar boeken op de 'zwarte lijst' terechtkomen. "Er gaan dan lijsten rond van boeken die volgens conservatieve actiegroepen, zoals de Moms for Liberty, niet geschikt zouden zijn voor kinderen. Sommige schoolbesturen gaan daarin mee." Ook worden besturen weleens onder druk gezet door ouders om bepaalde boeken uit de bieb te halen, vertelt Mouthaan. 

"Tegelijkertijd zie je juist dat dit soort 'verbannen boeken' in linkse, democratische gebieden juist extra onder de aandacht worden gebracht." 

De lijst met te verbieden boeken in het schooldistrict in Pennsylvania is volgens Kwok het gevolg van een nieuw schoolbeleid. "Sinds een paar maanden zijn de leden van het schoolbestuur degenen die bepalen welke boeken in de bieb gelezen mogen worden. Dat besluiten ze dan zonder überhaupt het boek zelf te hebben gelezen. Normaliter hebben de docenten en bibliothecarissen ook een stem, maar nu niet meer."

Gelopen race?

Ook nu Kwok haar boek verdedigd heeft, verwacht ze 'absoluut niet' dat het nu terugkomt in de schoolbieb. "Eigenlijk denk ik dat het een gelopen race is. Maar ik hoop wel dat ik iets kan veranderen, dat ik bijvoorbeeld sommige mensen wel kan overtuigen: redelijke mensen die tot nu toe verkeerde informatie hebben gekregen." 

Over de verkoop van haar boeken maakt de auteur zich geen zorgen. "Of mijn boek hier nou verbannen wordt of niet is onbelangrijk voor mijn carrière. Maar het is iets dat ik zelf heel belangrijk vind. Ik vind het een gevaarlijke trend. Je wilt niet dat het zich als olievlek verspreidt."