AIVD: complottheorieën over 'kwaadaardige elite' bedreigend voor veiligheid
De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) ziet 'een ontwikkeling' van extremisten die zich niet alleen richten tegen de overheid, maar ook meer en meer tegen allerlei organisaties en instituties.
Dit staat in het jaarverslag over 2022. "Kenmerkend voor deze groep is de boodschap dat in Nederland een kwaadaardige elite aan de macht is, die 'de vijand' is van de Nederlandse bevolking."
De boodschap wordt ook na corona nog altijd verspreid, volgens de AIVD, en lijkt 'momenteel het populairste extremistische narratief in Nederland'. "Het centrale idee van anti-institutionele extremisten vormt een ernstige lange termijndreiging tegen Nederland."
De inlichtingendienst noemt 2022 'een grimmig jaar', onder meer vanwege het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. De oorlog zorgde ervoor dat gas schaars werd in Europa.
"De eerste levensbehoeften werden fors duurder. Daardoor kregen extremistische aanjagers in Nederland na de coronacrisis opnieuw gelegenheid om complottheorieën te verspreiden over een 'kwaadaardige elite'. Soms grijpen landen als Rusland onrust in het westen aan om in het geheim tegenstellingen in de samenleving aan te wakkeren."
Extreem-rechts
Vorig jaar zag de inlichtingendienst al een verdere radicalisering van extreem-rechts. De dreiging van rechts-terrorisme in Nederland is in 2022 'niet verminderd'. In de loop van het jaar heeft de AIVD een aantal keer een mogelijke rechts-terroristische dreiging voorkomen 'door die actief te verstoren'.
De groep waar de grootste rechts-terroristische geweldsdreiging vanuit gaat is 'een relatief nieuwe generatie', bestaande uit (jonge) mannen die internationaal online met elkaar contact hebben. In chatgroepen en via kanalen praten ze 'terroristisch geweld goed en verheerlijken dat'. In Nederland verandert de beweging steeds van samenstelling.
Verder staat in het jaarverslag dat China zorgt voor 'de grootste dreiging voor de Nederlandse economische veiligheid'. Het gaat bijvoorbeeld over spionage, het stelen van hoogwaardige technologie, maar ook om legale investeringen om Nederlandse kennis te verkrijgen.
Daarmee volgt de Nederlandse dienst de uitspraak van de Britse inlichtingendienst MI5 en de Amerikaanse FBI. Zij deden juli vorig jaar soortgelijke uitspraken. "China is voor Nederland een belangrijke handelspartner. Tegelijkertijd kan het land worden beschouwd als een systeemrivaal", zo schrijft de dienst.
Pantservoertuigen
Al eerder liet RTL Nieuws verschillende vormen van Chinese invloed zien. Zo was een bedrijf dat pantservoertuigen voor defensie bouwt en inricht al jarenlang in handen van de Chinese staat. Ook bleek dat Europese universiteiten nauw samenwerken met China. Door samenwerking met militaire universiteiten in China vloeit vanuit Europa gevoelige hoogwaardige kennis naar het Chinese leger.
China zet alles op alles, constateert de AIVD: van bedrijven, universiteiten, het leger, overheidsinstanties, inlichtingen- en veiligheidsdiensten tot in Nederland verblijvende Chinese studenten en werknemers.
Verder is volgens de AIVD de dreiging van door Islamitische Staat (IS) aangestuurde aanslagen hoger dan de afgelopen paar jaar. De dreiging komt vooral van 'netwerken die worden aangestuurd' door IS vanuit Afghanistan en in mindere mate vanuit Syrië. "Het mondiaal jihadisme vormt nog altijd de belangrijkste terroristische dreiging tegen Nederland."
De AIVD zag 'vooral in de tweede helft' van vorig jaar een toename van inlichtingen over aanslagplannen van IS. IS is volgens de inlichtingendienst wel onder druk gezet in 2022.