Belgische politie racistisch in apps: agenten mogelijk de cel in

In totaal staan 29 agenten terecht vanwege racisme en het pesten en vernederen van collega's. Zij waren onderdeel van het team gerechtshoven en overbrengingen (GEOV) dat binnen de Antwerpse politiedienst instond voor de bewaking en het vervoer van arrestanten en gevangenen.

Het team had een eigen Whatsapp-groep die in augustus 2014 was opgericht om werkgerelateerde zaken te communiceren, zoals het ruilen van diensten. Maar in 2017 kwam via de Belgische krant De Standaard naar buiten dat de groepschat vol stond met racistische en seksistische opmerkingen.

Opscheppen over geweld

Collega's met een migratieachtergrond ('mannen van de bruine plank') waren veelvuldig het mikpunt. Net als moslims ('Die wilden verstaan maar 1 taal!!! Vuistvuistvuistvuist') en jongeren uit de Brusselse gemeente Molenbeek.

In de groep werd ook opgeschept over het gebruiken van geweld tegen gevangenen ('Tijdens mijn klem kraakte zijn schouder wat. Precies of je een takje breekt'). Verder werden collega's belachelijk gemaakt, onder wie collega's die zwaarlijvig waren en iemand die een epileptische aanval kreeg op de werkvloer. Ook werden er diensten gewisseld om zo maar niet met collega's met een migratieachtergrond te hoeven werken ('Ik ga niet met die bruine apen op transfer') en onderling informatie achtergehouden. Volgens de aanklagers kon het team hierdoor ook zijn werk niet goed uitvoeren.

Nederland: strenger optreden

In Nederland zei de Nationale Politie vorig jaar strenger te zullen optreden tegen racisme en discriminatie in eigen kring. Agenten die zich racistisch gedragen tegenover collega's kunnen voortaan rekenen op ontslag. Aanleiding hiervoor was onder meer de de documentaire De Blauwe Familie. Daarin komen oud-agenten aan het woord die vertellen hun baan te hebben opgezegd vanwege racistisch gedrag van hun collega's. De documentaire is hier te zien:

De zaak rond de Antwerpse agenten heeft voor opschudding in België gezorgd en leidde tot een intern onderzoek dat uiteindelijk vier jaar zou duren. Afgelopen zomer besloot de Belgische justitie dat 29 verdachten voor de rechter moeten verschijnen, ruim een derde van het GEOV-team.

Tegen twee teamleden, Bart U. en Johan K. die door justitie worden gezien als de aanstichters, is twaalf maanden celstraf geëist, waarvan de helft voorwaardelijk. Bij de overige leden gaat het ook om voorwaardelijke celstraffen. Justitie eist verder dat alle 29 beklaagden een boete van 600 euro betalen.

'Misplaatst'

De verdachten ontkennen hun racistische commentaren niet, maar spreken via hun advocaten van 'misplaatste grappen' en 'laakbaar gedrag'. Ze ontkennen het plegen van strafbare feiten. Wel zijn ze het eens dat in het team een 'slechte werksfeer' heerste en dat meldingen van ongepast gedrag werden genegeerd.

Het gevolg was dat sommige slachtoffers geen klachten durfden in te dienen. Een van hen werd volgens zijn advocaat zodanig getreiterd dat hij een zelfmoordpoging ondernam. Toch werd hij opnieuw kortstondig teruggezet in de Whatsapp-groep om hem verder te treiteren, bleek tijdens het proces. De uitspraak tegen de 29 agenten wordt morgenmiddag (woensdag) verwacht.

'Weinig veroordelingen'

Net als in Nederland zijn in België niet veel veroordelingen geweest vanwege racistische uitingen, in België 'haatspraak' genoemd, in gesloten chatgroepen. De bewijslast is namelijk hoog. In België zijn uitingen strafbaar als ze voldoen aan deze drie voorwaarden:

1. Als ze gericht zijn op een specifiek persoon of een groep personen vanwege zogenaamd ras of afkomst
2. Als ze in het openbaar gebeuren (ook chatgroepen met enkele deelnemers kunnen hieronder vallen)
3. Als ze de intentie hebben om aan te zetten tot haat, geweld of discriminatie.

"Het bewijs van de derde voorwaarde is meestal het moeilijkst te leveren", zegt Sofie Royer, onderzoeker ICT-recht aan het Instituut voor Strafrecht van de KU Leuven. "Als de verdediging inroept dat hij of zij het maar bedoelde om te lachen, is tenslotte niet voldaan aan de voorwaarde, het bijzonder opzet."

Zo werd een oud-politieman op dat punt vrijgesproken voor het verspreiden van een racistische spotprent van politica Jinnih Beels. In 2019 kwam het wel tot een veroordeling van een groep jongeren voor het aanzetten tot haat en geweld via een WhatsAppgroep tegen een Roma-familie in Gent.