Kabinet worstelt met rekeningrijden: strop dreigt voor bezitter kleine auto

Er wordt al decennia over gesteggeld: Betalen naar Gebruik (BnG) oftewel rekeningrijden. Het huidige kabinet heeft afgesproken om de voorbereidingen te treffen voor de invoering ervan in 2030. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. 

Er moeten namelijk ingrijpende keuzes worden gemaakt. Een knoop die moet worden doorgehakt is hoe de kilometers die iemand rijdt, worden bijgehouden. En een nog belangrijker besluit misschien wel: welk tarief ga je betalen per gereden kilometer? 

Dat is ingewikkeld, want het kabinet heeft altijd beloofd dat de gewone automobilist niet ineens veel meer zou moeten betalen dan nu. Tegelijkertijd wil het kabinet hetzelfde bedrag ophalen als nu jaarlijks binnenkomt via de motorrijtuigenbelasting (mrb). Die inkomsten zijn hard nodig voor de schatkist.

Miljarden voor de staat

De mrb leverde vorig jaar 4,3 miljard euro op voor het rijk en nog eens 1,7 miljard voor provincies. Eigenaren van de zwaarste, meest vervuilende auto's betalen het meest bij deze belasting. De berekening hiervan is gebaseerd op gewicht en brandstof.

Die systematiek zou ook best gebruikt kunnen worden voor het berekenen van een tarief voor rekeningrijden, zou je denken. Helaas doemt daar weer een nieuw probleem op: mensen met een elektrische auto gaan dan heel veel betalen. Door de accu zijn dit relatief zware auto's. Een oplossing hiervoor kan zijn om CO2-uitstoot bepalend te laten zijn voor het tarief. Maar dan zijn eigenaren van diesels en benzinewagens weer veel meer kwijt.

Ingewikkelde puzzel

Genoeg te rekenen dus, en daar is het kabinet nog druk mee bezig. Sommige bronnen denken dat er pas na de zomer duidelijkheid komt, melden zij aan onze politieke redactie. 

"Het uitgangspunt is altijd geweest dat de gemiddelde automobilist niet duurder uit moet zijn. Ga je daar aan tornen, dan is dat funest voor het draagvlak", legt Roel Schreinemachers, verslaggever van de politieke redactie, uit. "Maar goed, de opbrengst moet wel hetzelfde zijn als in het huidige systeem, en de vraag hoe je de rekening verdeelt is een ingewikkelde puzzel waar kabinet en coalitie nog mee worstelen."

Scenario's doorgerekend

Hoe ingewikkeld het is, blijkt ook als we zelf aan het rekenen gaan. Als de opbrengst hetzelfde moet blijven en je gaat uit van één vast tarief, dan betaalt de gemiddelde automobilist al snel meer aan rekeningrijden dan hij nu kwijt is aan mrb. Deze optie is daarom niet waarschijnlijk, volgens een bron zelfs 'ondenkbaar', maar is volgens een andere bron ook nog niet officieel van tafel geveegd.

Onderzoeken

Er liggen op dit moment nog tal van varianten op tafel. En welke variant het wordt, is uiteindelijk aan de politiek, aldus een bron. 

En dat is niet eenvoudig, want er is altijd beloofd dat alleen mensen die veel kilometers maken, meer gaan betalen. De gemiddelde automobilist zou worden ontzien.

Omdat het zo'n ingewikkeld dossier is, heeft staatssecretaris Marnix van Rij extra onderzoek laten uitvoeren naar tarifering. Dit onderzoek is nog niet openbaar. 

De berekeningen van RTL Nieuws zijn gebaseerd op de belangrijkste scenario's uit een onderzoek dat eind vorig jaar met de Tweede Kamer is gedeeld. Dit onderzoek, ook in opdracht van het ministerie, is het meest actuele openbare onderzoek naar tarieven voor rekeningrijden. 

Ook in een andere belangrijke variant die wordt besproken, waarin het gewicht en brandstof van invloed zijn op het tarief dat je gaat betalen, gaan eigenaren van kleine auto's er al snel op achteruit. 

Bezitter kleine auto de sigaar

Uit de berekeningen blijkt dat mensen met een kleine of middelgrote auto meer kwijt zijn om hetzelfde aantal kilometers te kunnen blijven rijden. Of ze moeten minder gaan rijden, als ze het bedrag aan belasting gelijk willen houden. 

Omgekeerd geldt dat bezitters van zware diesels minder hoeven te betalen om hetzelfde aantal kilometers per jaar te kunnen rijden. Dat geldt zeker bij de invoering van een vlaktaks. Maar ook bij een scenario waarbij wel rekening wordt gehouden met gewicht en brandstof, staat veel autobezitters een vervelende verrassing te wachten. 

Dat is goed te zien in de grafieken hieronder, met daarin onze doorrekeningen voor de top tien meest voorkomende benzine- en dieselauto's in ons land. Voor benzine gaat het om de volgende auto's:

En in de grafiek hieronder zie je de financiële consequenties van de twee scenario's voor de top 10 diesels. Let op: het bedrag bij de vlaktaksvariant ligt hoger dan bij benzineauto's. Dat komt omdat deze auto's gemiddeld meer kilometers per jaar rijden. 

In het onderstaande tooltje kun je het voor je eigen situatie uitrekenen. Het enige dat je even moet weten is het gewicht van je wagen. Dat kun je opzoeken bij de RDW, onder het kopje 'gewichten' en dan 'massa ledig voertuig'. 

Verantwoording: 

Bij het maken van onze tool zijn we uitgegaan van het gemiddelde aantal kilometers per jaar volgens gegevens van de RDW. Die verschillen per provincie. In Groningen ligt het gemiddelde kilometrage hoger dan in bijvoorbeeld Noord-Holland. 

Hier houden we rekening mee in de tool omdat het aantal kilometers bepaalt waar het omslagpunt ligt. Wanneer je meer gaat betalen aan rekeningrijden dan je nu kwijt bent aan wegenbelasting. 

Waar je woont is ook van belang omdat provincies speelruimte hebben om zelf te bepalen hoeveel opcenten zij rekenen. In de ene provincie betaal je daarom meer wegenbelasting dan in de andere. 

Elektrische auto's zijn niet in de tool meegenomen. Op dit moment betalen hun bezitters geen mrb, zij maken dus een ogenschijnlijke reuzensprong van nul naar honderden euro's. 

Maar de komende jaren gaat de mrb ook voor elektrische auto's gelden, waardoor het een vertekend beeld zou opleveren als we de huidige situatie met die in 2030 vergelijken. 

De variant waarin het tarief afhankelijk is van de CO2-uitstoot zit niet in het tooltje. We hebben niet van elke auto de uitstoot en deze is bovendien niet te relateren aan de combinatie van brandstof en gewicht. 

Dat de invoering van één tarief voor iedereen vooral bezitters van kleine auto's hard raakt, is logisch. Als iedereen in 2030 hetzelfde tarief per kilometer betaalt, verandert dat ten gunste van bezitters met een zware vervuilende auto. Dat komt omdat de overheid hetzelfde bedrag wil ophalen met rekeningrijden als er nu binnenkomt dankzij de mrb. 

Geld nodig voor de invoering

En dat lukt niet als er een tarief wordt ingevoerd waarbij niemand er op achteruit mag gaan. Dat is bovendien ook helemaal niet de bedoeling: het rekeningrijden is ook ingevoerd om autorijden te ontmoedigen. 

En het liefst nog een beetje meer, want er moet ook geld worden opgehaald om de invoering en onderhoud van het systeem in de lucht te houden. En om te voorkomen dat mensen twee keer gaan betalen voor dezelfde kilometers, worden de nu geldende toltrajecten in ons land afgeschaft.

Minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) legt in onderstaande video uit hoe ingewikkeld het is: