Niemand praat over doodsoorzaak nummer 1 onder jongeren: 'Probleem is gigantisch'

Jurre was een superslimme jongen, geliefd bij klasgenoten, had veel vrienden, had de hoofdrol in de musical van groep 8, ging naar de wiskundeolympiade van school en was klassenvertegenwoordiger. "Echt een uithangbord", zegt zijn vader Jan.

Maar hierachter ging ook een grote kwetsbaarheid schuil. Onzekerheid. "Ik ben liever knap en dom dan lelijk en slim", zei hij weleens tegen zijn vader. Wat zijn ouders eerst zagen als een puberteitskwaal, baarde hen in de loop van de tijd steeds meer zorgen.

Zelfdoding onder jongeren is een groot probleem. Bij jongeren onder de 30 jaar is het de meestvoorkomende doodsoorzaak, blijkt uit cijfers van het CBS. Ruim twee keer zoveel mannen (1315) als vrouwen (601) maakten vorig jaar een einde aan hun leven. Van alle tieners die vorig jaar overleden, overleed één op de vijf aan zelfdoding. Dat is vaker dan aan verkeersongevallen of kanker.

Ook bij twintigers was zelfdoding de belangrijkste doodsoorzaak, en ging het bij één op de drie sterfgevallen om zelfdoding.

'Wij willen het normaliseren'

Op het Museumplein is Amsterdam is vandaag een enorm beeld onthuld om aandacht te vragen voor dit probleem. Het kunstwerk, een in elkaar gedoken jongere van zo'n 2,5 meter hoog en 4 meter lang, staat volgens de maker Saskia Stolz symbool voor de stille strijd die veel jongeren voeren.

Het doel van het kunstwerk is om het gesprek op gang te brengen over mentale problemen en de gevolgen die die kunnen hebben, zoals zelfdoding. "Alle jongeren vertellen mij dat er moeilijk over wordt gesproken. Wij willen dat taboe doorbreken. Dat is hard nodig, want het probleem is gigantisch. Wij willen het normaliseren."

Het kunstwerk blijft twee weken in Amsterdam, daarna zal het ook in andere steden zichtbaar zijn. 

Vader Jan zag zijn zoon Jurre in de weken voor zijn dood steeds meer afglijden. Het waren duidelijke signalen dat het niet met goed met hem ging. "Hij veranderde steeds vaker en sneller van gedrag. Ik merkte dat hij steeds afweziger werd, dat er nog een laag onder zat."

Hij zag het, maar wist niet wat te doen. "Je voelt je zo machteloos. Je verliest het contact met elkaar. Wat moet je doen: iemand gaan pamperen of doen alsof er niets aan de hand is en de situatie normaliseren? We gingen met hem padellen of kanoën. Je denkt dat het daarmee oplost, maar het werkt niet. Je bent de ander kwijt. Als je kind suïcidaal is, heb je zelf ook coaching nodig. Je voelt je bedreigd, angstig, verlamd."

Jan heeft ook een boodschap, aan tieners en jongvolwassenen: "Ik weet hoe verschrikkelijk pijn kan zijn. Geestelijke pijn kan niet te harden zijn. Ik begrijp dat mensen soms van de pijn af willen en nadenken over zelfdoding, dat is zo menselijk en zo begrijpelijk."

"Maar wat je nog niet weet als jongere is dat je dit kunt overleven. En dat mensen die dat doen na een paar jaar zich niet meer kunnen voorstellen dat ze zich ooit zo hebben gevoeld. Want het leven ziet er na een tijd anders uit. Als je jezelf die kans ontneemt, is dat zo ontzettend zonde."

En, wil Jan ook benadrukken: "Het leed voor de nabestaanden is ook verschrikkelijk." 

Meer onderzoek

Omdat de suïcidecijfers niet dalen, wil 113 Zelfmoordpreventie meer onderzoek gaan doen onder nabestaanden naar de aanloop van zelfdodingen. Volgens woordvoerder Scarlet Hemkes is het belangrijk om suïcides nauwkeuriger te reconstrueren om signalen eerder te zien. "Dat helpt ons als maatschappij alerter erop te kunnen zijn."

Voor mensen die in hun omgeving te maken krijgen met mensen die aan zelfdoding denken, is de tip vanuit 113: "Vraag niet enkel door over de poging, want daar gaat het niet om. Het is een uiting van psychisch lijden en wanhoop, van angst voor het leven, van uitzichtloosheid. Het is veel belangrijker om het daarover te hebben."

Met het enorme kunstwerk, waar 113 ook bij betrokken was, hopen ze dat het gesprek over zelfdoding op gang komt. "Het kan ook zorgen voor een stukje hoop." Op het kledingstuk van de jongere wordt ook rechtstreeks verwezen naar hulpverlening.