Nóg steeds zijn er onbewaakte spoorwegovergangen: 'Ik gun niemand ons leed'

Zijn vader (67) was met pensioen, maar als krantenbezorger nog altijd actief. Dat vertelt een man uit het noorden van het land, die liever niet bij naam genoemd wordt in dit artikel.

Op een mistige en windstille ochtend in 2014 was zijn vader al vroeg met een auto vol kranten onderweg. Om bij een boerderij op zijn route te komen, moest de man over een particuliere weg het spoor in het Groningse Winsum oversteken. Bij een onbewaakte overgang, dus zonder spoorbomen, lichten of geluidssignalen. 

Drie ongelukken

Hij zag de trein niet aankomen, vertelt zijn zoon: "Zonder te remmen stak hij over. Dat heeft hij niet overleefd helaas."

In dezelfde periode verongelukte op dezelfde plek ook een 24-jarige man bij een botsing met een trein. "Later werd er nog een melkwagen geschept. De chauffeur daarvan overleefde het gelukkig wel."

Bij laatstgenoemde ongeluk met de melkwagen in 2016 ontspoorde de betrokken trein deels. Meerdere mensen moesten in het ziekenhuis aan verwondingen worden behandeld.

Leed voorkomen

Drie ongelukken in korte tijd, het was voor nabestaanden en betrokkenen destijds reden om een kort geding aan te spannen tegen ProRail, Arriva en de gemeente.

Tot de al geplande aanpak van de overgang moesten die drie partijen de veiligheid eromheen waarborgen, stelden de eisers. "Onze vader krijgen wij niet terug. Voorkomen dat anderen moeten meemaken wat ons overkwam, dat is altijd mijn bedoeling geweest."

De spoorweg in Winsum is inmiddels al jaren dicht. Maar bij andere onbewaakte overgangen in het land gebeurden de laatste jaren nog wel dodelijke ongelukken.

In 2018 waarschuwde de Onderzoeksraad voor Veiligheid dat de 180 onbewaakte overgangen een 'onacceptabel' gevaar vormden. Prorail en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat spraken dat jaar de ambitie uit om ze uiterlijk in 2023 allemaal gesloten of beveiligd te hebben.

Halverwege 2021 waren 75 van de 180 overgangen aangepakt. De Tweede Kamer vond dat te weinig. De staatsecretaris gaf op dat moment aan er nog altijd vertrouwen in te hebben dat de rest in 2023 verdwenen zou zijn. Maar in december 2022 liet Prorail het ministerie per brief weten dat dit niet ging lukken. 

Tragische voorbeelden

Tussen 2018 en medio 2021 kwamen zeker acht mensen om op onbewaakte overgangen. In Boazum stierf in 2021 een echtpaar. In Zenderen werd in datzelfde jaar en maaltijdbezorger gegrepen door een trein, met dodelijke afloop. Dat gebeurde op een onbewaakte overgang, waar op dat moment toezichthouders stonden die passanten moesten waarschuwen voor de risico's.

Het 21-jarige slachtoffer kwam spareribs brengen naar een van de toezichthouders toen hij werd aangereden en overleed:

Slechts twee tragische voorbeelden. Hoeveel mensen de afgelopen twee jaar nog overleden, kan ProRail niet aangeven. Sinds 2000 zijn het er 30, laat een woordvoerder weten.

Nog veertig overgangen moeten worden aangepakt, bevestigt Prorail. Hetzelfde aantal als een half jaar geleden, toen ProRail het ministerie informeerde. De spoorbeheerder hoopt dat dit er eind dit jaar nog hooguit vijftien zijn, die dan zo snel mogelijk moeten verdwijnen.

Tegen de krant zegt regiodirecteur Danou Veenhof dat de wens van Prorail niet is veranderd, maar dat het lastig is om 'alle neuzen dezelfde kant op te krijgen'. Zo duren onderhandelingen met omwonenden of bedrijven in de buurt vaak lang.

Veel belangen

Er gaan bijvoorbeeld vaak particuliere wegen over de overgangen, waar ProRail niet zomaar haar gang kan gaan. Wandel- en fietsroutes moeten soms worden aangepast. En dan spelen ecologische belangen nog mee, beschermde diersoorten die op een locatie opduiken bijvoorbeeld.

De man wiens vader stierf in Winsum zegt daarover: "Het is ook een monsterklus, om te regelen dat 180 overgangen verdwijnen. Ik begrijp dat het tijd nodig heeft, ook vanwege de betrokken landeigenaren. Het gaat over eigendom, over bezit. Dat is ingewikkeld. Neemt niet weg dat ik het heel jammer vind dat 2023 niet wordt gehaald, erg spijtig."

Voor 2018 is er te lang niets gebeurd, vindt hij. "Treinen zijn in de loop der tijd sneller geworden, stiller. Alleen de overgangen zijn jarenlang hetzelfde gebleven."

ProRail moet wat hem betreft vooral niet te flauw zijn bij het trekken van de portemonnee, waar dat voor een oplossing kan zorgen. "Er gaat zoveel geld om in dat bedrijf. Laat ze dan vooral hier ook prioriteit aan stellen."

Geld is overigens niet de enige factor, laat Prorail weten: "Maar het speelt een rol. In de meeste gevallen zijn we afhankelijk van de medewerking van derden, rechthebbenden en gemeenten."

Let op in vredesnaam

Tot er een oplossing is gevonden voor de veertig overgebleven onbewaakte overgangen, drukt hij iedereen die er weleens eentje oversteekt nog maar eens op het hart: "Let in vredesnaam heel goed op. Voor je het weet is het te laat."