Na schok rond RKC-keeper nu wel een dode door botsing: experts adviseren helm

"Onze gedachten zijn bij Kelly, Jayden, Quinten en naaste familie en vrienden", is te lezen op de site van FC Engelen. "Lenard werd afgelopen zondag met spoed opgenomen in het ziekenhuis in Tilburg, na een ongelukkige botsing tijdens een wedstrijd. Dit verschrikkelijke nieuws slaat bij ons allemaal in als een bom."

Een botsing dus, net als bij Vaessen. Maar ditmaal met fatale afloop. En dus laait de discussie weer op: moeten keepers voortaan een helm dragen? Een oproep die vaker klinkt. Ruim vijf jaar geleden riep de Hersenstichting al op tot een helmverplichting voor kinderen tot 16 jaar. Als reden wordt gegeven dat de hersenen van kinderen niet volgroeid zijn, en dat de nekspieren klappen niet kunnen opvangen. Voor volwassenen geldt deze oproep dus niet.

'Voetbalvelden zijn leverancier van patiënten'

Een helmplicht is er nog altijd niet. Neuropsycholoog Erik Matser begrijpt daar eigenlijk maar weinig van, en ook dat zegt hij al lang, bijvoorbeeld in dit artikel uit 2011 in de Stentor.

"Er is geen enkele reden meer om géén helm op te doen", zegt Matser nu ook weer. "Ik heb een polikliniek voor hersenschade, en de voetbalvelden zijn leverancier van patiënten."

Kwetsbare 'botermassa'

Matser legt uit waarom bescherming zo van belang is, zeker voor je hersenen. "Ze zijn echt zo zacht als boter. Het is een orgaan dat qua structuur lijkt op calamares, dan heb je een beeld hoe week dat is."

Het probleem is vervolgens dat de hersenen zitten ingeklemd in je schedel, en dus nergens heen kunnen. "Achter de ogen zitten messcherpe structuren en botten. Als je schokbelasting krijgt, bijvoorbeeld door botsingen of door ballen te koppen, bewegen de hersenen in de schedel. Die botermassa beweegt en schuurt langs scherpe randen."

En daar krijg je dus hersenletsel van.

Voor Matser genoeg reden om een helmplicht voor te stellen, maar anderen twijfelen. "Dan heb ik het vooral over de haalbaarheid", zegt emeritus-hoogleraar klinische sportgeneeskunde Frank Backx. "Voetbal is een conservatieve sport. Zo'n plicht zal nooit lukken, want er is veel te veel weerstand. We kunnen het wel adviseren en promoten."

'Komt zelden voor'

Backx ziet wel dat een helm groot verschil zou kunnen maken bij het voorkomen van blessures, of erger. "Maar we moeten ook erkennen dat het zelden voorkomt. Het gebeurt echt niet vaak dat een voetbalkeeper blijvende schade overhoudt aan een botsing op het veld. Ik ben er bang voor dat de helm binnen de kortste keren in de hoek ligt, en dat hij niet gedragen wordt."

Hoofd- en hersenletsel zou bovendien ook voorkomen kunnen worden door keepers te leren zichzelf te beschermen, zegt Backx. Bijvoorbeeld andere in- en uitlooptechnieken bij een confrontatie tussen aanvaller en keeper. "We moeten niet denken dat een helm alles kan voorkomen." 

Maar áls je te maken krijgt met een heftige botsing, kunnen de gevolgen groot zijn. Hersenschuddingen, concentratieproblemen, hoofdpijn, vermoeidheid, het zijn allemaal gevolgen. Matser: "Bij 80 procent herstelt dat. Bij 20 procent blijf je maanden tot jarenlang last houden van die schade. Dan wordt het een zogenoemd postcommotioneel syndroom."

600 keer per jaar naar SEH

VeiligheidNL publiceert in een onderzoek dat er vorig jaar ongeveer 600 voetballers met licht hersenletsel naar de Spoedeisende Hulp in het ziekenhuis gingen. Hoeveel van hen ernstig letsel overhield, is niet duidelijk.

Emeritus-hoogleraar Backx stelt dat het in veel van dit soort gevallen gaat om hersenschuddingen. "Ernstig hersenletsel danwel langdurige en structurele hersenschuddingen komen relatief weinig voor, maar iedere getroffen voetbalkeeper is er natuurlijk één te veel."

13-jarige keeper overleden

Dat een keeper komt te overlijden, gebeurt dus zelfs ook. Afgelopen weekend in Den Bosch, maar ook in september 2018 in het Gelderse Heerenberg. Een 13-jarig keepertje raakte toen bewusteloos na een botsing met een tegenstander. Nadat zijn ademhaling stokte, overleed hij.

Matser zou niet weten waarom we geen helm opzetten. "Het is altijd better safe than sorry. Keepers lopen risico." Tegen voetballers die vinden dat ze het niet nodig hebben, zou hij willen zeggen: "Dat zeg je over autogordels ook niet. Als je daadwerkelijk elke dag het letsel ziet, krijg je hier toch een ander idee over."

KNVB: 'Geen noodzaak voor verplichting'

De KNVB laat weten neutraal te staan tegenover de keepershelm. "Als mensen hem op willen doen, dan is dat prima", aldus bondsarts van de KNVB Edwin Goedhart. Er is volgens hem nog geen noodzaak om er een verplichting van te maken. "Het idee dat een keepershelm een hersenschudding kan voorkomen, is niet waar. Een hersenschudding ontstaat uit een onverwachte draaibeweging."

Op hersenschuddingen heeft de helm dus geen effect. De keepershelm beschermt alleen tegen wonden op het voorhoofd. Goedhart: "In het ergste geval zou er ook een botbreuk kunnen ontstaan, maar dat is eigenlijk nooit gezien. Meestal zijn de krachten van de bal te laag."

Volgens de bondsarts zijn er ook een aantal nadelen die komen kijken bij de keepershelm. "Als de helm van hard materiaal is gemaakt, dan kan je er zelfs nog anderen mee beschadigen. Ook voelen sommige mensen zich té goed beschermd. Die spelers tonen dan risicovoller gedrag en kunnen extra hard een kopduel ingaan."