Eindexamen filosofie, heb je daar wat aan? 'Kan me nu inleven in ander'

In totaal doen bijna 186 duizend jongeren dit jaar eindexamen. Relatief veel leerlingen doen eindexamen in Duits: dat zijn er maar liefst 34.609. Ook aardrijkskunde en Frans zijn volgens het College voor Toetsen en Examens populaire keuzevakken.

Aan filosofie doen een stuk minder leerlingen mee: dat zijn er dit jaar 5503. Maar er zijn ook vakken die nog veel minder populair zijn. Zo doen er 263 leerlingen eindexamen in Chinees, 197 in Turks en 59 in Russisch.

Filosofie

De 18-jarige Suus Lothmann is een van de leerlingen die voor filosofie heeft gekozen. "Dat deed ik eigenlijk met een stomme reden: ik hoefde dan geen wiskunde te doen. Zo zou ik kunnen slagen", biecht ze op aan Editie NL.

Hoewel ze begon met een filosofieklas van 21 leerlingen, zijn daar nog maar 13 van over. "Veel klasgenoten zijn gestopt. Het moet je echt liggen, anders wordt het lastig. Je kan het niet zomaar even in je hoofd stampen, je moet het echt begrijpen."

Dat beaamt Mees. "Filosofie is anders dan andere vakken. Het gaat hier om het onderbouwen van je eigen mening. Je leert kijken vanuit het perspectief van een ander", vertelt hij aan Editie NL. Hij is erg enthousiast over filosofie. "Ik vind het vak geweldig. Ik denk zelf mijn hele leven al veel na over alles. Het is leuk om die gedachten te delen en andere perspectieven aan te horen."

Voor Suus was het niet altijd even makkelijk. "Ik denk zelf heel zwart-wit, maar het vak kan best zweverig zijn. De eerste vraag die we in de les kregen was: waarom is de lucht blauw? Dan denk ik: tja, die is gewoon blauw." 

Wel of niet noodzakelijk?

Filosofie is leuker en belangrijker dan mensen denken, zegt Floris Schleicher. Hij geeft filosofieles op het Ashram College in Alphen aan den Rijn. "Je leert goed nadenken over vragen waarvan je het antwoord niet makkelijk kunt opzoeken. Denk aan: wanneer mag je liegen? Waar zou de grens van de vrijheid van meningsuiting moeten liggen? En wanneer is iets goede wetenschap?"

Hij denkt dat leerlingen er ook later nog iets aan hebben. "Dit soort vragen kun je iedere dag tegenkomen in je werk of tijdens je opleiding. Je leert niet alleen wat filosofen over dit soort vragen denken, maar ook naar elkaar te luisteren, en je gedachten onder woorden te brengen."

Daar is Mees het mee eens. "Het maakt je echt slimmer. Ik kan me nu beter inleven in anderen en beter reageren in bepaalde situaties."

Toch is filosofie als vak zeker niet noodzakelijk, vindt onderwijskundige Martijn Meeter van de VU. "De leraren denken daar zelf natuurlijk anders over, die vinden dat hun vak gegeven móét worden, want het is hun passie." 

Keuzevakken

De afgelopen jaren zijn er allerlei eindexamenvakken bijgekomen, bijvoorbeeld Onderzoeken & Ontwerpen, Technologie & Toepassing en praktijkgerichte programma's in het vmbo. Maar niet in al die vakken wordt echter ook centraal examen (CE) gedaan. "Het laatste CE-vak dat erbij kwam is filosofie", laat een woordvoerder van het ministerie van Onderewijs, Cultuur en Wetenschap weten.

Een ruime keuze aan vakken is volgens onderwijskundige Meeter niet heel belangrijk. "Er zijn ook landen waar je maar in zo'n vier vakken eindexamen doet. De basis is en blijft toch taal en wiskunde. Wat je daarnaast doet is cultureel bepaald en verandert door de tijd. Het is vooral om het leuker te maken voor de leerlingen." 

Meebewegen met samenleving

Keuzevakken bewegen met de samenleving mee, ziet hij. "Vroeger richtten we ons erg op onze buurlanden. Nu zijn we meer een gemengde samenleving geworden. Er wonen in Nederland mensen met verschillende culturen. Ons land is veranderd en het onderwijs verandert mee. In de toekomst zien we misschien wel dat onderwerpen zoals duurzaamheid of het klimaat meer uitgelicht worden."