Op pad met het burgerteam van de marechaussee: 'Wow, heb je mij écht niet door?'

"Kijk, dat is raar", zegt Marcel. Hij ziet drie jongens van buiten naar binnen lopen op Schiphol Plaza. Bij de draaideur geven ze elkaar een hand, ter afscheid. Maar nu gaan ze toch samen verder. "Waarom zou je dat doen?" Ze lopen naar een bord met vertrektijden, werpen er amper een blik op. Gaan dan naar de ticketmachines van de NS. "Even kijken wat ze daar gaan doen."

Dieven pakken

Marcel gaat vlak achter het groepje staan, irritant dichtbij, maar de jongens slaan er geen acht op. Na een paar minuten komt Marcel terug. "Ze zijn Duits en kochten een ticket naar Amsterdam Centraal. Dan moeten ze zo wel naar spoor 1." Dat doen ze.

"Dat iets mij opvalt wil niet altijd zeggen dat er iets aan de hand is", zegt Marcel. Wie hem ziet lopen denkt dat hij een gewone reiziger is, áls je hem al ziet lopen, want hij valt niet bepaald op. Blauw jasje, oranje hoodie, spijkerbroek, zwarte schoudertas. Marcel werkt voor team OOG, de toepasselijke afkorting voor observatie- en ondersteuningsgroep van de Koninklijke Marechaussee op Schiphol. Het team probeert onder andere diefstallen te voorkomen en dieven in hun kraag te grijpen.

Hoeveel collega's er op dit moment aan het werk zijn wil hij niet zeggen. "Je moet mensen niet wijzer maken dan ze zijn." Via een haast onzichtbaar oortje staat hij in contact met die collega's – alleen als je het weet zie je het huidskleurige oortje zitten. Soms lijkt hij ineens tegen zichzelf te praten, om zich daarna weer tot zijn gezelschap te keren: "Daar ben ik weer."

Vuurwapen

Of hij een kogelwerend vest aan heeft? "Ja, ik ben eigenlijk net zo uitgerust als de geüniformeerde dienst, dus met een vuurwapen, handboeien, pepperspray, etcetera." Zelfs als je het weet, niets van te zien.

Bij een koffietent op Schiphol Plaza halen twee Israëlische reizigers koffie, terwijl hun bagage achterblijft bij een tafeltje. Marcel gaat tussen de koffers en rugtassen in staan, de mannen merken niks. "Dit kan ik zo meenemen." In het Engels wijst hij de mannen op hun onoplettendheid. "Oh, yesyes, thank you."

Het is vrij verbazingwekkend hoe achteloos mensen met hun bagage omgaan. Meerdere keren heeft Marcel de mogelijkheid portemonnees, koffers, tassen en zelfs hele baggagekarren mee te nemen, zonder dat de eigenaar het door heeft. "En als ik het kan, kan een boef het ook."

Koffer volgooien

Er wordt dan ook heel wat gejat op Schiphol. In 2022 waren er onder andere 454 meldingen van winkeldiefstal, 112 van bagagediefstal en 57 van zakkenrollerij. Het totaal aantal meldingen van diefstal-gerelateerde zaken is 1230. Nog niet zo veel als in 2019, (1572 meldingen), maar flink meer dan in coronajaren 2020 en 2021 (725 en 646 meldingen).

Geregeld gaat het om mobiel banditisme, een bekend fenomeen in het Schengengebied. Vanuit professionele criminele organisaties worden mensen eropuit gestuurd om te stelen in andere landen. "Ze krijgen een lege koffer mee met de opdracht: gooi maar vol", zegt Marcel. "Of ze jatten zelfs eerst de koffer en gaan die vervolgens volstoppen met parfums, mobiele telefoons; alles wat duur en klein is."

Een van de meest memorabele momenten beleefde hij tijdens zijn eerste aanhouding. "Ik stond naast iemand, die schaamteloos zijn tas stond vol te laden in een winkel." Marcel maakt schuivende bewegingen met zijn arm. "Dan denk je wel even: wow, heb je mij écht niet door?"

Ethnisch profileren

Half februari haalde Koninklijke Marechaussee zelf nog het nieuws: het gerechtshof in Den Haag oordeelde dat er niet meer etnisch geprofileerd mag worden door de organisatie. Wat betekent dat voor Marcel? "Niks! Ik deed dat sowieso al nooit. Je kunt niet aan iemands huidskleur zien of iemand gaat stelen. Iedereen steelt." Wel voornamelijk mannen, overigens.

Marcel let op afwijkend gedrag. "Om te weten wat afwijkend is, moet je eerst weten wat de norm is en dat verschilt per dag." Zo is het deze ochtend relatief rustig, buiten is het niet warm. "Dat maakt mensen al minder opgefokt. En het is vroeg, dus er zit nog geen alcohol in." Dan, doen mensen logische dingen? "Als iemand eerst heel lang naar een vertrekbord staat te kijken en vervolgens naar de aankomsthal loopt, is dat niet logisch. Al kan er natuurlijk een verklaring voor zijn."

Betrapt

Dat gaat Marcel niet zelf checken, dan zou zijn cover wegvallen. Zijn collega's in uniform spreken die persoon aan. "Soms zie je diegene daarna meteen met de trein vertrekken. Dan weet je; die voelt zich betrapt." Niet dat je meteen van de marechaussee af bent als je de trein pakt. "Mijn collega's hebben laatst iemand gevolgd naar Rotterdam Centraal, ze vermoedden dat het een bekende zakkenroller was." Dat bleek te kloppen, dus op Rotterdam werd de man aangehouden.

Marcel doet dit werk nu vier jaar, daarvoor werkte hij onder meer in Den Helder en het Caribisch gebied – altijd in uniform. "Het grootste verschil is dat mensen nu niet meer naar me kijken." Daar zijn ook wat trainingen 'non-politioneel gedrag' aan voorafgegaan.

De kaarsrechte houding, het wijdbeense staan; die gezaghebbende houding moest helemaal worden afgeleerd. Een tijd geleden stond Marcel te praten met twee andere collega's in burger. "Een jongen liep langs en zei: 'goedemiddag agenten!' Dat is zuur." Daarom probeert Marcel er zo niet-agent mogelijk uit te zien, door zich bijvoorbeeld een paar dagen niet te scheren.

15.000 stappen

Schiphol Plaza, de vertrek- en aankomsthallen, het gebied voor de deur, de lobby van het Sheraton Hotel, zelfs het gedeelte van de parkeergarage vol dure huurauto's; elke uithoek is bekeken. "Ik loop wel 15.000 stappen per dag, maar dit werk vraagt vooral mentaal wat. Je staat continu aan", zegt Marcel.

Gelukkig is er voldoende tijd om 'een bakkie te doen en te chillen'. Dat is precies wat hij nu gaat doen. "Jammer dat we geen heterdaadje hebben gezien. Je kan niet altijd zes gooien, hè?"

Op verzoek van de geïnterviewde is de naam Marcel gefingeerd.