Reizigersorganisaties zeer bezorgd over dreigende spitsheffing NS

Begin deze week bleek uit de ontwerpconcessie hoofdrailnet dat NS de mogelijkheid krijgt 'tarieven te differentiëren naar tijd en/of plaats'.
Dat wil zeggen: de NS mag reizigers in de spits meer laten betalen en buiten de spits minder.

Officieel heet dat tariefdifferentiatie, in de volksmond wordt het ook wel een spitsheffing genoemd. Het doel is spreiding van treinreizigers. Er aan verdienen mag de NS niet.

Geen gedane zaak

In een begeleidende Kamerbrief hield staatssecretaris Heijnen een slag om de arm. De nieuwe concessie, die mogelijk maakt dat de NS ook in 2025-2033 de treinen op het hoofdrailnet rijdt, zou slechts 'ruimte bieden voor het verdere gesprek over tariefdifferentiatie'.

Geen gedane zaak dus. NS zou slechts '(mogen) werken aan de invoering van een nieuw tariefstelsel waarin tariefdifferentiatie een belangrijke rol speelt'. Volgens de staatssecretaris liggen er nog meerdere opties op tafel en is het dus nog niet definitief.

Twee toeslagen

Wat precies de financiële consequenties voor reizigers gaan zijn, is daarmee ook nog niet duidelijk. Maar een voorlopig voorstel van de NS ligt er al wel en werd op verzoek van Heijnen eerder dit jaar doorgelicht door PWC.

Uit dat voorstel blijkt dat NS twee toeslagen toe wil voegen aan de huidige treintarieven. Namelijk een druktetoeslag, die wordt toegepast op stations in de drukste steden in de richting van de spits. En een kwaliteitstoeslag, die directe en frequente verbindingen duurder maakt, en minder frequente en indirecte verbindingen goedkoper.

Volgens reizigersorganisatie ROVER kunnen deze toeslagen een treinreis flink duurder maken en de tarieven een stuk onoverzichtelijker. "Reizigers die straks in de spits rechtstreeks naar de drukste stations reizen betalen 5,50 euro extra en er gaat een woud aan verschillende tarieven ontstaan."

"Op één en dezelfde werkdag kan een reiziger te maken krijgen met zes verschillende ritprijzen en ook tussen werkdagen kunnen verschillen ontstaan, omdat maandag, dinsdag en donderdag drukke dagen zijn en woensdag en vrijdag niet."

Oneerlijk

Rover vindt het voorstel oneerlijk. "Wie in Utrecht werkt, kan niet de trein naar Alkmaar nemen omdat dat station minder druk is. En een leraar kan ook niet zelf besluiten alleen nog op woensdag en vrijdag les te geven, omdat hij dan goedkoper met de trein kan."

PWC, dat de voorstellen van de NS dus heeft doorgelicht, berekende hoe een oudere die 24 keer vanuit Hilversum naar het ziekenhuis in Amsterdam-Zuid moet in de spits bijna 100 euro duurder uit zal zijn en een leraar basisonderwijs die drie dagen in de week werkt 480 euro. Hoe de tariefplannen uitpakken voor reizigers met een abonnement is niet doorgerekend. Dat wist NS nog niet.

Advies genegeerd

Rover is niet de enige organisatie die kritiek heeft op de voorgenomen tariefdifferentiatie. Consumentenorganisaties die verenigd zijn in het LOCOV adviseerden ook om de NS niet de mogelijkheid te geven om te differentiëren in de tarieven. In het LOCOV zitten naast Rover de ANWB, de Chronisch zieken en Gehandicaptenraad, de Consumentenbond, de Fietsersbond, de Landelijke Studentenvakbond en de Ouderenbonden.

Heijnen liet in een reactie op dit advies weten het niet over te nemen. "Het is belangrijk dat het gesprek erover wordt gevoerd, dat NS dat niet alleen moet doen, maar hierover in gesprek moet met regionale vervoerder en decentrale overheden."

Lucht verplaatsen

Van alle reizigers die de NS in 2022 vervoerde, reisde 32 procent in de spits en 68 procent daarbuiten. Toch vindt het bedrijf een verdere spreiding van reizigers noodzakelijk omdat treinen vooral in de spits vol zouden zitten en daarbuiten vooral lucht zou worden verplaatst.

Rover hoopt nu dat de Tweede Kamer aan de noodrem trekt en voorkomt dat de reizigers 'regelrecht de auto worden ingejaagd'. Als het onderwerp begin september niet controversieel wordt verklaard, wordt er op 26 september over de gunning van de nieuwe concessie gedebatteerd.