Blijft gaspijpleiding Nord Stream 1 dicht? Morgen dag van de waarheid
Kunnen alle crisisplannen weer de kast in of wacht het noordwesten van Europa een koude winter? Morgen komt het antwoord op die vraag, als we weten of er weer Russisch gas door pijpleiding Nord Stream 1 komt. In Duitsland vrezen ze van niet en ook hier zijn zorgen. Wat gebeurt er als de kraan dicht blijft?
1. Waarom is morgen zo spannend?
Donderdag zou de belangrijkste gastoevoer van Rusland naar Duitsland, Nord Stream 1, weer in gebruik genomen moeten worden. Het jaarlijkse onderhoud duurt normaal gesproken tien dagen en die zijn morgen voorbij.
Maar nu wordt gevreesd dat Rusland van de gelegenheid gebruikmaakt om langere tijd geen gas door de pijplijn te sturen. Daarmee zou de gascrisis nog groter worden dan zij nu al is. De gevolgen daarvan zijn moeilijk te overzien.
2. Als het gas morgen niet gaat stromen, wat dan?
Het hoeft niet meteen het ergste te betekenen, legt Hans van Cleef, energie-expert van ABN Amro, uit. "Uiteindelijk - voor het vullen van de voorraden - valt of staat het niet met een dag." Maar als ook na dagen of weken de gastoevoer niet op gang komt, zitten we echt met de gebakken peren.
Zonder - of met veel minder - Russisch gas wordt het nog moeilijker om de voorraden vol te krijgen voor de winter. Volgens Van Cleef moeten we dan (blijven) inzetten op twee trajecten: 1: meer gas ergens anders vandaan halen, bijvoorbeeld in de vorm van vloeibaar gemaakt gas (LNG). 2: minder gas gebruiken.
Eigenlijk moeten we ervoor zorgen dat we zo min mogelijk gas gebruiken nu. Zodat we het 'beetje' gas dat we wel binnen krijgen, kunnen gebruiken om de opslagen voor de winter te vullen.
3. Nog minder gebruiken: hoe dan?
De topman van het Internationaal Energieagentschap, Fatih Birol, somt vijf maatregelen op die direct genomen moeten worden om een potentiële catastrofe te voorkomen.
- De industrie moet tegen betaling productie stil kunnen leggen en gas beschikbaar stellen.
- Minimaliseer gasgebruik bij opwekken van elektriciteit. Dus: meer kolen, wind, zon en kernenergie.
- Meer samenwerking tussen energiebedrijven.
- Maak gezamenlijke noodplannen binnen de EU.
- Huishoudens moeten (veel) minder verbruiken.
Die laatste aanbeveling is al overgenomen door het kabinet. Althans: huishoudens zijn opgeroepen om minder energie te verbruiken, bijvoorbeeld door korter te douchen en de thermostaat lager te zetten. Maar als dat niet genoeg is, dan wacht ons wellicht hetzelfde lot als de Duitsers.
In onderstaande video legt verslaggever Maarten Veeger uit welke maatregelen we allemaal al nemen om deze winter voldoende gas te hebben.
Bij de oosterburen geldt op dit moment fase 2 van hun gascrisisplan. De belangrijkste maatregel daarvan is dat gasbedrijven hogere prijzen mogen rekenen aan bedrijven, om op die manier de vraag te drukken.
In Nederland zijn we nog niet zo ver, wij zitten 'pas' in fase 1 van de gascrisis. Alle maatregelen om het verbruik te verminderen zijn nog op vrijwillige basis. Minister Rob Jetten voor Energie en Klimaat werkt wel aan maatregelen met een dwingender karakter om bedrijven te laten besparen.
4. O ja, wat voor maatregelen?
Bijvoorbeeld het belonen van bedrijven die vrijwillig minder gas afnemen. Maar ook het straffen van bedrijven die aardgas gebruiken is een optie. Al deze maatregelen staan in het Bescherm- en Herstelplan Gas (BHG).
Dat plan is er voor noodsituaties rond de gasvoorziening. Het doel ervan is om te zorgen dat huishoudens en ziekenhuizen zo lang mogelijk gas kunnen blijven gebruiken. En daarbij heiligt het doel de middelen: als het nodig is, zullen zelfs bedrijven van het gas worden afgehaald.
En daarbij geldt: lange halen, snel thuis. En dus worden de grootverbruikers van gas als eerste afgeschakeld. Deze zogeheten 'niet-beschermde afnemers' worden van het gas gehaald op volgorde van wie het meeste verbruikt.
En daar maken ze zich in Noorwegen op het hoofdkantoor van chemiebedrijf Yara zorgen om. Het bedrijf heeft een kunstmestfabriek in het Zeeuwse Sluiskil en produceert nu al minder dan het zou kunnen vanwege de hoge gasprijs in Europa.
5. Hoe waarschijnlijk is het doemscenario dat er helemaal geen gas uit Rusland meer komt?
Het meest waarschijnlijke scenario, denken de meeste experts, is dat er voorlopig aanzienlijk minder gas uit Rusland komt, maar dat de kraan niet helemaal dicht gaat. Logisch ook, want door de torenhoge gasprijs verdienden de Russen de afgelopen maanden meer dan ooit aan de export van olie en gas, terwijl de hoeveelheid die werd geëxporteerd veel lager was.
Maar inmiddels is ook iedereen ervan doordrongen dat ieder scenario denkbaar is. "Je ziet dat de Duitse overheid het vertrouwen verloren heeft in alle verhalen en uitvluchten van Rusland en Gazprom", aldus Jilles van den Beukel, energie-expert van het The Hague Centre for Strategic Studies. "Er is steeds wel wat aan de hand. De ene keer een pijpleiding, de andere keer een compressor. Dan weer een productiestation. En ja dit is de optelsom."
6. Is er eigenlijk ook nog iets positiefs te melden in dit dossier?
Ja, volgens bronnen van persbureau Reuters zouden de Russen morgen 'gewoon' weer starten met het transport van gas door de pijpleiding.
Maar zelfs als dit zo is en we met voldoende gas de winter ingaan, dan wordt het nog een hele uitdaging om ook tijdens de winter voldoende aanvoer van gas te hebben. Tot in de winter van 2025 op 2026 zal er een tekort aan gas zijn, verwacht ABN Amro. En dus zullen de prijzen ook nog jaren hoog blijven.